Liefde tot de dood?
Amour ( Haneke, 2012 ). Een film over euthanasie. Dat zegt althans, en hij is niet de eerste, Paul Verhoeven ( n.a.v. zijn stem op deze film voor de recente Oscar uitreikingen ).
Ik heb de film gezien. Mijn verwachtingen waren hoog gespannen. Ik verwachtte, de titel deed dat enigszins vermoeden, een film over de liefde. Liefde in tijden van nood, want het zou gaan over een echtpaar dat door ziekte van een van hen in een zware episode van hun leven terecht komt. Een pakje zakdoekjes zat in mijn tas, tranen gegarandeerd.
Nu heb ik ooit geleerd en aan den lijve ervaren dat we allemaal kijken met onze eigen bril en mogelijk verklaart dat het feit dat ik een andere film zag dan o.a. Paul Verhoeven.
Ik heb namelijk een film gezien waarin 2 mensen op leeftijd, gepositioneerd in de betere Franse milieus ( geen waardeoordeel… ), geconfronteerd worden met iets waar geldelijke en intellectuele rijkdom weinig aan kan veranderen: ziekte en verval. De onmacht die dit bij beiden oproept is pijnlijk om te zien. De vrouw in kwestie, die getroffen wordt door een herseninfarct en geleidelijk verslechtert, is volledig onmachtig om te spreken over de gevoelens die het ziek zijn bij haar oproepen. Niet alleen met de relatieve buitenwereld lukt dit niet, ook met man en dochter is dit voor haar een onmogelijkheid. Schaamte over haar steeds beperktere functioneren is sterker dan de wens om op een andere manier te kijken naar invulling van wat wél nog kan. Ook de man is niet in staat om emotionele toenadering tot zijn vrouw te zoeken. In een soort van onuitgesproken afspraak van stilzwijgen leven de twee naast elkaar voort. De een wordt zieker, de ander moet steeds meer zorgen. Een verpleeghuis of ziekenhuis is niet aan de orde, op uitdrukkelijke wens van de vrouw.
Zelfs als ik de communicatieve en emotionele onmacht buiten beschouwing laat, zie ik in de film weinig liefde. Buiten woorden zijn er toch miljoenen andere manieren om liefde te laten zien? Of is de ‘opoffering’ van de man door zelf voor zijn vrouw te zorgen liefde? Of een huwelijkse plicht? Of gelieerd aan verwachtingen binnen het sociale milieu? Ik heb het in ieder geval niet gevoeld. Wel voelde ik eenzaamheid, onmacht en onbegrip.
Uiteindelijk vermoordt de man zijn vrouw. Waarom Verhoeven e.a. het euthanasie noemen weet ik niet. Er is geen enkele keer in de film sprake van iets dat ook maar enigszins lijkt op euthanasie, niet in woorden, niet in gedragingen, niet in context. De man drukt een kussen in het gezicht van zijn vrouw tot ze stikt. Ze heeft nooit gevraagd om dat te doen ( ook niet op een andere wijze dan verstikken met kussen overigens ). Ze protesteert fysiek. Ik noem dat moord. En als ik mijn eigen bril oppoets en een goede dag heb, hoogstens hulp bij zelfdoding.
Ergo: deze film gaat niet over euthanasie. Deze film gaat over lijden en de dood en onze onmacht daar mee om te gaan. Over onze onmacht met elkaar in gesprek te gaan over dat wat ons het diepst treft: onze aftakeling en onze sterfelijkheid. Als dit aspect beter was uitgediept was Amour een film geweest die me zou hebben geraakt. Een film die zijn titel eer aan doet. En dan had ik mijn zakdoekjes niet voor niets mee genomen.
