Hokjesdenken in het land van sterven en rouw.
Denken in hokjes. Wie doet het niet. Uiteraard proberen we als intelligent en weldenkend mens te voorkomen dat we het doen, want we weten het heel goed: niemand past 100 % in een hokje. Toch vinden we het anderzijds ook weer leuk om te doen, we categoriseren van alles in het leven. Lekker overzichtelijk, dat dan weer wel.
Ook in het land van sterven en rouw wordt dit met graagte gedaan.
Te beginnen met de aloude en inmiddels omstreden rouwfasen van mevrouw Kübler-Ross. Volgens deze theorie verloopt een rouwproces in fasen: ontkenning, woede, marchanderen, depressie en uiteindelijk voor de gelukkigen onder ons: acceptatie. Er zijn in ons land nog steeds onderwijsinstellingen die studenten deze fasen aanleren en ze leren de toekomstige patiënt in 1 van die fasen te plaatsen. Goed plan. Zo’n 18-jarig meisje dat dan volledig in de war raakt als patiënt x ineens de fasen in een andere volgorde doorloopt terwijl zij net de fasen in een bepaalde volgorde uit haar hoofd geleerd had.
En dan hebben we de sterfstijlen. Volgens een onderzoek van stichting STEM zijn mensen grofweg in 5 categorieën in te delen als het gaat om hun omgaan met sterven en dood. Er zijn pro-actieven, socialen, rationelen, onbevangenen en vertrouwenden. Als je de beschrijving leest met de daarin beschreven kenmerken van elke groep, kleurt de rest zich voor je geestesoog al helemaal in: de socialen dragen kleding van de V&D, de pro-actieven gaan graag op actieve wandelvakanties, en de rationelen lezen NRC- handelsblad.
Wat is er tegen de hokjescultuur? Veel denk ik. Je gaat kijken met een bepaalde bril. En die bril is al zo ontzettend gekleurd door eigen visie, eigen ervaringen. Focus verengt. Focus sluit deuren voor ander opties. De meesten onder ons zijn helaas niet in staat hier voldoende bewust mee om te gaan.
Laten we de hokjes en de lijstjes laten voor wat ze zijn: speeltjes voor een select groepje mensen. Laten we ze niet groter maken dan ze zijn: hele minuscule vingerwijzingen die met enorme bedachtzaamheid benaderd moeten worden.
Centrale deler van al dat soort hokjes is uiteindelijk: ieder mens is anders. Ieder mens reageert op eigen wijze op de ellende die hem/haar overkomt. Maak hulpverleners dáár bewust van. Maak ze bewust van de veelzijdigheid. Leer ze niet in categorieën of fasen denken, hoogstens in de grote alles overlappende categorie: de patiënt voor je neus is een mens.
Want dat hokje, daar kom je vanzelf wel in op een dag. In het mortuarium.
