Uw mening gevraagd!
dinsdag 13 november 2007
Regeren tot over mijn lijk : reactie op een artikel naar aanleiding van het boek Doodeerlijk van mevrouw Wouda in Trouw (6-11-07) waarin zij pleit voor het tot in detail regisseren van de eigen uitvaart.
Stelling: wanneer alles tot in detail wordt voorgeschreven ontneem je de nabestaanden een belangrijk deel van de rouwverwerking!
Wat is het toch dat mensen aanjaagt om alles tot in detail te moeten regelen voor hun uitvaart? Doorgeschoten individualisme? Controle tot voorbij de dood? Macht, angst of zorg om mensen de last van 'mijn dood zijn' uit handen te nemen? Angst dat er niemand voor hen wil zorgen na de dood? Angst dat er niets moois gezegd of gedaan zal worden? Wat zegt dit over de wijze waarop zij in het leven staan, over hun relaties met hun directe naasten?
Het leven loslaten bij het sterven betekent ook de controle loslaten en het uit handen geven van de laatste verzorging. Deze laatste verzorging wordt sinds mensenheugenis door andere mensen gedaan, waarom kunnen we dat ineens niet meer aan hen toevertrouwen?
Is het echt goed voor de rouwverwerking dat alles is voorgeschreven? Of dat op schrift wordt gesteld hoe je over diverse zaken (onopgeloste conflicten) dacht? Het lijkt mij dat dit ook of juist stagnerend kan zijn wanneer moeder of vader postuum wéér met zijn of haar mening over deze zaken op de proppen komt. Je bent als nabestaande machteloos want je kunt niet meer reageren, je kunt het gesprek niet meer aangaan.
Rouwverwerking komt op gang wanneer de nabestaande moet gaan nadenken en handelen. Wie was hij of zij voor mij? Wat betekende zij? Welke band heb ik met haar, welke herinnering heb ik aan haar? En op welke manier zal ik afscheid nemen? Zelf vormgeven aan jouw manier van afscheid nemen en niet de voorgeschreven wetten slaafs opvolgen onder het mom van het was haar laatste wens is heilzaam. Een laatste wens kan als een bevel ervaren worden. Het lijkt o zo makkelijk wanneer alles vastligt, je hoeft immers alleen maar het lijstje af te werken?
Natuurlijk is het goed en prettig als er een aantal dingen duidelijk zijn of wanneer favoriete muziek opgeschreven staat. En natuurlijk denk je bij het vormgeven aan afscheid of een en ander past bij de overledene. Maar het afscheid is een ritueel dat de nabestaanden voltrekken, het is hún afscheid van de overledene! Zij hebben het voor hun rouwverwerking nodig om dit zélf te mogen doen. In de keuzes voor teksten, muziek, kunstzinnige uitingen of wat dan ook scheppen zij zich de mogelijkheid om hun eigen gevoelens en belevingen te uiten. Vanuit hún relatie met de overledene komen zij tot de vorm die daarvoor passend is.
Al dit regelwerk van de overledene kan het de nabestaanden erg moeilijk maken. Zeker wanneer de relaties met de overledene niet zo prettig waren. Is er nog wel ruimte om te kunnen zeggen dat vaders dominante karakter het hen soms moeilijk maakte. Of dat het psychisch ziek zijn van moeder negatief van invloed is geweest op de ontwikkeling van het kind? Of dat de ruzies in huis de levenssfeer behoorlijk verziekten? Juist het benoemen van wat minder goed is geweest doet recht aan de nabestaanden én aan de overledene. Dit hoeft niet in details maar kan met milde bewoordingen aangestipt worden zodat degenen die het aangaat zich gehoord en gekend weten.
Waarom wil deze mevrouw Wouda haar afscheidsbijeenkomst een week ná de crematie?? Wat zijn haar onderliggende motieven, waar is zij bang voor? Wat wil zij hiermee zeggen? En wat doet zij hiermee de nabestaanden aan? Zij ontneemt hen de mogelijkheid om het proces van afscheid nemen aan te gaan! Daarin neemt het loslaten van het lichaam, het toevertrouwen van het lichaam aan de elementen (aarde of vuur) een zeer belangrijke plaats in. Het afscheid nemen is voor de nabestaanden, niet voor de overledene! Die doet dit hopelijk tijdens het leven wel.
Laten we proberen om onopgeloste conflicten, meningen over wat dan ook of verstoorde relaties aan te gaan tijdens het leven en niet erna wanneer het gesprek niet meer mogelijk is. Dit is vaak één van de oorzaken waarom mensen bij Char op de bank terechtkomen!
Het doet pijn wanneer dingen onuitgesproken bleven, het is moeilijk om vorm te geven aan een uitvaart wanneer de relatie niet optimaal was. Zeker. Maar juist dan kan een zelf vormgegeven afscheid waarin deze zaken verwerkt worden in het ritueel dat begraven of cremeren is helend werken.
Ideaal zou zijn dat wensen van de overledene enigszins bekend zijn als richtlijnen met daarbij de vrijheid voor de nabestaanden om het afscheid van de overledene ook hún afscheid te laten zijn. Hoe bont je het ook hebt gemaakt tijdens je leven (dat is pas beroerd voor rouwverwerking, doe daar iets aan!), de meeste nabestaanden hebben het fatsoen in zich en kunnen meestal wel de moed opbrengen om een nette en respectvolle uitvaart te regelen. Al dan niet met hulp van een buitenstaander. Want als de angst is dat kinderen er veel werk aan hebben, of er samen niet uit zullen komen, zijn er altijd wel ritueel begeleiders beschikbaar hen de helpende hand te bieden.
Regeren tot over mijn lijk? Liever niet!
Joke van Eck/Markant
www.markantinfo.nl
