9 brancheorganisaties uitvaartsector roepen op tot consumentenbescherming

Gezamenlijk pleidooi voor opname zeven punten bij herziening van Wet op de Lijkbezorging

woensdag 26 april 2023

Op 20 april zond Uitvaartorganisaties Nederland een bijzonder pleidooi aan minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. Daarin roepen negen branche- en beroepsverenigingen uit de uitvaartsector gezamenlijk op om de Wet op de Lijkbezorging op zeven punten te verbeteren. Deze aanpassingen focussen zich op bescherming van de overledene, bescherming van de nabestaande en keuzevrijheid op het gebied van mogelijkheden van de lijkbezorging.

Binnen de uitvaartbranche werken tal van professionals en vrijwilligers samen om het proces rondom een uitvaart op een goede manier vorm te geven. De Wet op de Lijkbezorging vormt hierbij het wettelijk kader. De huidige Wet op de Lijkbezorging stamt uit 1991. Veel verloopt goed binnen de branche, maar sommige dingen kunnen beter. Harriët Tomassen (deelnemer namens de LVC) licht toe: “Na een constructieve discussie zijn we gekomen tot zeven punten die de wet volgens ons echt gaat verbeteren. Het is een mijlpaal in onze sector dat we de handen in elkaar hebben geslagen. Dit is een duidelijk signaal naar het ministerie om de wet aan te scherpen. De zorg voor de overledene en nabestaanden heeft in onze gesprekken continu centraal gestaan.”

Zeven aanpassingen in de Wet op de Lijkbezorging

Uitvaartorganisaties Nederland roept op om onderstaande zeven punten mee te nemen in de herziening van de huidige Wet op de Lijkbezorging:
1. Maak invasieve handelingen aan een overleden lichaam voorbehouden handelingen. Zodat er kaders zijn voor wie deze handelingen mogen uitvoeren en onder welke voorwaarden.
2. Maak aansluiting bij een door de overheid erkende geschilleninstantie verplicht voor ondernemers in de uitvaartbranche. Nabestaanden kunnen er zo van op aan dat hun zorgen en klachten altijd afgehandeld worden.
3. Zorg dat de inzet van nieuwe vormen van lijkbezorging niet onnodig wordt vertraagd. De ontwikkeling van nieuwe veilige, waardige en duurzame methoden gaat sneller dan wetswijzigingen. Daar is meer ruimte voor nodig zonder dat dit een wetswijziging vereist.
4. Maak het melden van medische risico’s na overlijden verplicht. Zodat uitvaartprofessionals, -vrijwilligers en nabestaanden op de hoogte zijn van eventuele risico’s. Denk hierbij bijvoorbeeld aan besmettelijke ziekten of nucleaire medische behandelingen.
5. Maak het opzettelijk schade toebrengen aan het lichaam van een overledene strafbaar.
6. Behoud minimaal twee weken als bewaartermijn van de as. Zodat nabestaanden voldoende tijd hebben om zich te bezinnen op de asbestemming en eventuele andere nabestaanden op de hoogte te brengen hiervan.
7. Pas de vereisten rond de grondwaterstand aan voor natuurbegraafplaatsen. Op natuurbegraafplaatsen worden graven niet geruimd, waardoor het nadelige effect van hoge waterstanden niet van toepassing is, terwijl het wel de realisatie van de begraafplaatsen bemoeilijkt.

Over Uitvaartorganisaties Nederland

Uitvaartorganisaties Nederland is een uniek samenwerkingsverband tussen negen branche- en beroepsorganisaties in de uitvaartsector. Zij werken samen om te zorgen voor verdere versterking en professionalisering van de uitvaartbranche en daarmee optimale dienstverlening voor overledenen en nabestaanden. Het samenwerkingsverband bestaat uit: VMG/BOPMZ, BRANA, BGNU, FKB, LVC, Netwerk Uitvaartvernieuwers, LBvR, Nardus en VTU.

Brief naar het ministerie

In de bijlage vindt u de brief die is verzonden naar het ministerie met een nadere toelichting op de 7 punten en de verschillende betrokken organisaties.

7-punten die de Wet op de Lijkbezorging beter maken

20 april 2023
Een uitvaartproces begint na een overlijden en kan veelal worden ingedeeld in drie fasen. Allereerst vindt de verzorging en opbaring van de overledene1 plaats, ook wel de “postmortale zorg” genoemd. Vervolgens wordt de afscheidsceremonie vormgegeven, de “ceremoniële zorg”. En tenslotte is er de begrafenis of crematie.
Binnen de uitvaartbranche werken tal van professionals en vrijwilligers vanuit verschillende organisaties (klein of groot, bedrijf, vereniging of stichting) om samen al deze fasen van een uitvaart naar de wensen en keuzes van de overledene en de nabestaanden vorm te geven. Belangrijk, want een goed afscheid draagt bij aan de rouwbeleving. De Wet op de Lijkbezorging vormt hierbij het wettelijk kader.
Veel gaat er goed in de branche. Sommige dingen kunnen beter. Daar werken uitvaartorganisaties zelf aan, maar ook de diverse branche- en beroepsorganisaties die elk een onderdeel van de uitvaartketen vertegenwoordigen. Naast al onze eigen initiatieven en inzet is in sommige gevallen ondersteuning vanuit wetgeving noodzakelijk om een goede uitvoering van onze maatschappelijk taak te borgen. Daarom pleiten wij vanuit Uitvaartorganisaties Nederland, het samenwerkingsverband van de diverse branche- en beroepsorganisaties in de uitvaartsector voor de volgende zeven aanpassingen in de Wet op de Lijkbezorging:

1. Maak invasieve handelingen aan een overleden lichaam voorbehouden handelingen

Net als de lijkbezorging moet ons inziens ook de zorg voor het overleden lichaam veilig, waardig en duurzaam plaatsvinden. Daarom dienen in ieder geval aan invasieve handelingen bij de overledene, zoals het verwijderen van een pacemaker, een buikpunctie, het hechten (van bijvoorbeeld de mond) en het toepassen van thanatopraxie, wettelijke eisen te worden gesteld. Deze handelingen hebben impact op het lichaam, op de nabestaanden, op uitvaartmedewerkers/zorgverleners en dragen gezondheidsrisico’s met zich mee. Deze eisen moeten zowel de vakbekwaamheid van degenen die de invasieve handelingen uitvoeren omvatten alsmede de richtlijnen voor de uitvoering ervan. Verder moeten invasieve handelingen alleen zijn toegestaan na expliciete instemming van de opdrachtgever van de uitvaart. Bij mogelijk wettelijk verplichte invasieve ingrepen moet de opdrachtgever van de uitvaart vooraf geïnformeerd worden.

2. Maak aansluiting bij een door de overheid erkende geschilleninstantie verplicht voor ondernemers in de uitvaartbranche

In veel gevallen moeten consumenten overeenkomsten met ondernemers in de uitvaartbranche sluiten onder tijdsdruk en moeilijke omstandigheden. Dit rechtvaardigt extra consumentenbescherming in de vorm van laagdrempelige geschillenbeslechting. Wij pleiten er daarom voor dat ondernemers in de uitvaartbranche wettelijk verplicht worden zich aan te sluiten bij een door de overheid erkende geschilleninstantie. Op die manier is de toegang tot een bindend adviesprocedure, maar ook de uitvoering van het bindend advies voor alle consumenten geborgd.

3. Zorg dat de inzet van nieuwe vormen van lijkbezorging niet onnodig wordt vertraagd

Nu zijn alle vormen van lijkbezorging expliciet opgenomen in de Wet op de Lijkbezorging. Nieuwe vormen van lijkbezorging zijn pas toegestaan op het moment dat deze met naam en toenaam zijn opgenomen in deze wet. Wetswijzigingen gaan in een langzamer tempo dan innovaties op het gebied van lijkbezorging. Een periode van tien jaar voor een wetwijziging is niet ongebruikelijk. De inzet van nieuwe vormen van lijkbezorging wordt daardoor steeds onnodig vertraagd, ook al scoren deze nieuwe vormen goed op de eisen in het Toetsingskader van de Gezondheidsraad, te weten: veiligheid, waardigheid en duurzaamheid. Maak het daarom mogelijk om met behoud van zorgvuldigheid nieuwe goedgekeurde vormen van lijkbezorging snel toe te kunnen staan. Neem daarbij ook op aan welke voorwaarden in de praktijk voldaan moet worden voor veilige, waardige en duurzame toepassing.

4. Maak het melden van medische risico’s na overlijden verplicht

Medische risico’s na overlijden, zoals besmettelijke ziekten en nucleaire geneeskundige behandelingen, worden niet standaard gemeld aan uitvaartprofessionals, uitvaartvrijwilligers en nabestaanden. De verantwoordelijkheid voor het verstrekken van deze informatie ligt nu bij nabestaanden. Behandelende zorgprofessionals, zoals bijvoorbeeld de schouwarts, zouden nabestaanden, uitvaartprofessionals en uitvaartvrijwilligers verplicht moeten informeren welke risico’s per overledene aanwezig zijn.

5. Maak het opzettelijk schade toebrengen aan het lichaam van een overledene strafbaar

Schennis van het lichaam van de overledene zorgt voor grote emotionele schade bij de nabestaanden, verstoring van de rouw en maatschappelijke verontwaardiging. Het Nederlandse recht kent echter geen overkoepelend verbod op lijkschennis en geen expliciet verbod op commercialisering van het lijk. Deze twee zaken moeten ons inziens wettelijk geregeld worden.

6. Behoud minimaal twee weken als bewaartermijn van de as

De asbestemming is vaak het laatste, tastbare ritueel van het afscheidsproces. In de praktijk ervaren we dat nabestaanden tijd nodig hebben om over de bestemming na te denken of om tot overeenstemming te komen over de asbestemming. En in die gevallen waarbij niet alle nabestaanden in eerste instantie op de hoogte zijn gesteld van het overlijden, vergroot de bewaartermijn de kans dat niet-ingelichte nabestaanden voor de asbestemming op de hoogte zijn van het overlijden.

7. Pas de vereisten rond de grondwaterstand aan voor natuurbegraafplaatsen

Voor nieuwe natuurbegraafplaatsen geldt nu dezelfde grondwatereis als voor nieuwe reguliere begraafplaatsen. Achtergrond van deze eis is dat bij een hoge waterstand een lichaam minder goed vergaat wat ruimen van een graf bemoeilijkt. Bij natuurbegraafplaatsen wordt niet geruimd. Een dergelijke waterstandeis dient dus geen doel, maar belemmert wel de aanleg van natuurbegraafplaatsen en mogelijk ook van andere typen begraafplaatsen die niet ruimen.