Moslims

Rituele wassing, begrafenis, rouwperiode

De meeste moslims die in Nederland leven worden in het land van herkomst begraven. Eeuwige grafrust is een van de belangrijkste tradities binnen het Islamitisch geloof. Hierin zit dan ook de reden dat de meeste moslims zich in het buitenland laten begraven. Men is bang dat de graven in Nederland in de toekomst toch worden geruimd.

Begraven, niet cremeren

In Nederland wonen vooral moslims van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Indonesische afkomst. Na een overlijden worden grotendeels de Turkse en Marokkaanse Nederlanders in het buitenland begraven.

Het is aanbevolen door de Profeet Mohammed om te worden begraven waar men sterft. Dat dit nog sporadisch gebeurt, heeft te maken met het feit dat er nog onvoldoende faciliteiten zijn om Islamitisch te begraven volgens de eigen godsdienstcodes. Tegelijkertijd zijn uitvaartpolissen om praktische redenen toegesneden op repatriëring. In feite is de uitvaart voor Turkse en Marokkaanse Nederlanders theoretisch al geregeld en gericht op begraven in de thuislanden.

Een begrafenis in het land van herkomst is vanwege de vliegkosten nogal kostbaar, maar er zijn tegenwoordig uitvaartverzekeringen met speciale buitenlandpolissen waarmee de kosten kunnen worden gedekt.

Inmiddels zijn er in Nederland diverse islamitische begraafplaatsen, vaak als onderdeel van een openbare begraafplaats. Moslims mogen zich na hun dood niet laten cremeren.

De Koran als voorbereiding op de dood

Tijdens het sterven van moslims en gedurende de dagen daarna worden –voor zover mogelijk- de Islamitische rituelen en wetten in achtgenomen. Bij verwonding of ziekte, ten gevolge waarvan overlijden verwacht mag worden, moet je onmiddellijk contact op te nemen met familie en/of naasten. Wanneer de stervende dat wil of (als de stervende niet bij kennis is) de familie of naasten dat willen, dan moet een imam of geestelijk verzorger gevraagd worden aanwezig te zijn bij het sterven.

Over het omgaan met een dood lichaam is de Islam zeer duidelijk: ‘Voor het lichaam moet men respect hebben in overeenstemming met het respect dat men voor de levende heeft. Het mag op geen enkele wijze verminkt, ontheiligd of verfraaid worden. Het moet zo veel mogelijk met rust worden gelaten.’

De Koran geeft in vele verzen de onvermijdelijke gebeurtenis van het sterven aan. Omdat moslims dagelijks de Koran in hun gebeden reciteren, bereiden zij zich bewust of onbewust op het sterven voor. Het leven is eenmalig en de stervende kan door gebed met zichzelf en met God in het reine komen en zielerust vinden in het hiernamaals.

Op het sterfbed maken moslims soms nog hun testament op en laten ze hun schulden voldoen. Moslims die bepaalde religieuze plichten niet hebben kunnen vervullen, bestemmen op hun sterfbed vaak een deel van hun bezittingen als schenking aan de armen. Als iemand sterft zonder bezittingen, draagt eerst de familie, daarna pas de gemeenschap de kosten van de uitvaart. Verstandiger is alles bij leven vast te leggen.

Als alles er op wijst dat het leven zijn/haar einde nadert, dan zal een moslim de stervende nooit alleen laten en zal hij de Islamitische belijdenis uitspreken. Vertaald betekent dit: ‘Ik getuig dat er geen god is behalve Allah en ik getuig dat Mohammed de profeet van Allah is.’

De rituele wassing

Moslims spreken bij kennisgeving van de dood kort dit gebed uit: Innaa liIlayhi Wa Innaa Ilayhi Raaji’oon. Vertaalt: Waarlijk Wij behoren tot Allah, en tot Allah zullen wij wederkeren. Na het overlijden sluit een van de aanwezigen de ogen van de overledene en bidt iedereen. Het is niet toegestaan om te eten, te drinken of te roken in aanwezigheid van een overledene. Het is niet toegestaan de overledene af te leggen.

Dan volgt de rituele wassing, soms thuis, maar meestal in een uitvaartcentrum of ziekenhuis dat daarvoor een speciale ruimte heeft. Bij de wassing is het lichaam met een lendendoek bedekt, omdat men de geslachtsorganen niet mag zien. Mannen worden door mannen, vrouwen door vrouwen verzorgd. Het lichaam wordt drie keer gewassen met water waaraan geurige stoffen zijn toegevoegd. Vervolgens wordt het lichaam in grote witte doeken zonder versiering gewikkeld en naar de moskee overgebracht. Als een kist wordt gebruikt, is dat er bij voorkeur een waarin de overledene op zijn rechterzij kan worden gelegd. Moslims beschouwen het als hun plicht bij de overledene in de moskee aanwezig te zijn. De imam bidt bij het lichaam het Djanazah-gebed, het Dodengebed. De gemeenschap volgt de imam bij gebed en begrafenis.

De begrafenis, liefst in het land van herkomst

Moslims willen zo spoedig mogelijk begraven worden en indien mogelijk zonder kist. Er wordt dan ook aan de arts gevraagd om de papieren ter bespoediging van de begrafenis in te vullen.

Niet alle moslims zijn bekend met deze regeling en helaas is in middelgrote steden de burgerlijke stand niet altijd op de hoogte van dit gegeven. Daarom worden er maar sporadisch verzoeken gedaan. In Amsterdam bijvoorbeeld is deze regeling ingeburgerd, mede door de grote joodse gemeenschappen in deze stad.

Als een moslim in Nederland wordt begraven, brengen de mannen (vaak familie) het lijk in een kist eerst naar de moskee voor het Djanazah-gebed, vervolgens naar de islamitische begraafplaats. Dat gebeurt meestal met een rouwauto. Volgens de traditie moeten zoveel mogelijk mannen uit de moslimgemeenschap de baar of de kist op weg naar het graf een stukje dragen, uit eerbetoon voor de overledene. In orthodoxe kringen zijn vrouwen niet bij de begrafenis aanwezig.

Het gezicht richting Mekka

Bij het graf aangekomen wordt het lichaam uit de kist getild en in een graf op de rechterzijde gelegd, het aangezicht richting Mekka. Het graf wordt gedicht door Moslims. Van de overblijvende aarde worden twee bulten of een heuveltje gemaakt. Meestal worden stenen geplaatst om de plaats aan te duiden, maar wordt het graf niet versierd. Bij moslims is het de gewoonte dat er slechts één overledene in een graf komt te liggen. Het is een Islamitische regel dat een graf niet wordt geruimd.

De rouwperiode

Na de begrafenis geldt een eerste rouwperiode van drie dagen, waarin de nabestaanden worden gecondoleerd en eten krijgen van familie en buren. Voor weduwen geldt na die drie dagen een rouwperiode van vier maanden en tien dagen, waarin zij geen make-up of sieraden dragen. Vaak wordt door de familie gedurende veertig dagen elke avond voor de overledene gebeden. Na die veertig dagen wordt de rouwtijd voor de rest van de familie afgesloten met gebeden waarin gevraagd wordt om de overledene op te nemen in Djenna, het paradijs.

Voor moslims zijn graven geen plaatsen om voor de doden te bidden. Het is zelfs verboden hen iets te vragen. Het is wel de gewoonte op willekeurige graven uit de Koran te reciteren en een smeekbede te verrichten voor de zielerust van alle overledenen.

Smeekbede tot Allah

’O Allah! Vergeef onze levenden en onze doden, onze aanwezigen en onze afwezigen, onze jeugd en onze ouderen, onze mannen en onze vrouwen.
0 Allah! Laat diegene van ons die U in leven laat, in de Islam leven en diegene onder ons die U doet sterven, laat hem sterven in het geloof.
0 Allah! Onthoud ons zijn beloning niet en laat ons na hem niet in tweedracht vervallen.’

Voor meer informatie, kijk op de website van de Stichting Islamitisch Begrafeniswezen