Nieuwe Rituelen

Eigen rituelen creëren

Tegenwoordig nemen veel families steeds meer zelf de ‘regie’ in handen bij het samenstellen van een uitvaart. Er wordt lang niet altijd meer gekozen voor de ‘standaard’ kist, liederen/gezangen in de kerk en het kopje koffie met een broodje kaas na de uitvaart. Een uitvaart in Nederland wordt steeds persoonlijker. De laatste tien jaren werden gekenmerkt door een overgang naar de uitvaart die past bij de overledene en de nabestaanden. Niet voor niets willen uitvaartorganisaties in hun uitingen benadrukken hoe ‘persoonlijk’ ze zijn. Met de komst van de uitvaart naar ‘eigen invulling’ komt het steeds vaker voor dat de traditionele rituelen plaatsmaken voor andere symbolische handelingen.

Niet naar de kerk, wel gelovig

De ontkerkelijking speelt een grote rol. Doordat het aantal kerkgangers af is genomen is ook het aantal kerkelijke uitvaarten afgenomen. Maar lang niet alle niet-kerkelijk mensen zijn niet gelovig. Uit een onderzoek dat het KASKI* heeft gedaan naar de spiritualiteit van dertigers en veertigers blijkt dat heel veel mensen wel gelovig zijn, maar geen bezoeker van de kerk. Het onderzoek verdeelde mensen in vier groepen, van kerkgangers tot mensen die niet naar de kerk gaan en die niet gelovig zijn. Veel mensen horen bij de groepen ‘niet-kerkelijk/sterk gelovig’ of ‘niet-kerkelijk/enigszins gelovig’ ( 700.000/645.000 mensen). Dit zijn mensen die zich om uiteenlopende reden niet aangesproken voelen tot de kerk, maar mensen die wel een christelijke opvatting hebben.

* Het KASKI is een Nederlands sociaalwetenschappelijk instituut dat sinds 1946 onderzoek verricht naar godsdienstige en levensbeschouwelijke ontwikkelingen in Nederland. Het is verbonden aan de Katholieke Radboud Universiteit Nijmegen.

Ritueelbegeleiders

Vooral de groep mensen die wel geloven, maar die zich niet aansluiten bij een kerk, willen bij een uitvaart vaak toch iets terugzien van de kerkelijke tradities. Het is alleen (vaak) niet mogelijk om een voorganger van de kerk de uitvaartplechtigheid te laten voorgaan. Ritueelbegeleiders kunnen voor deze mensen een uitkomst bieden. Zij kunnen helpen bij het vormgeven van de plechtigheid. Ze kunnen nabestaanden helpen om rituelen en teksten te bedenken die bij hen passen.

Ritueelbegeleiders zijn er overigens ook voor mensen die helemaal niet gelovig zijn. Ze kunnen u helpen bij het vormgeven van de uitvaartplechtigheid. Op basis van gesprekken met u kunnen ze een bij u passende afscheidsdienst samenstellen met teksten, muziek, beelden, symbolen en rituele handelingen. Ze geven u advies en begeleiden u in uw wensen en behoeften rond een overlijden. Een ritueelbegeleider kan een geheel maken van de afscheidsdienst en kan, naar uw wens, het woord voeren tijdens de dienst of meer op de achtergrond blijven.

Ritueel

Sommige mensen schrikken terug voor het woord ritueel, maar dat hoeft niet. Elke eenvoudige handeling kan tot een ritueel gemaakt worden door het met aandacht uit te voeren. Het sluiten van de kist bijvoorbeeld of het voor de laatste maal uit huis dragen van de overledene. Een uitvaartritueel is herkenbaar voor de aanwezigen doordat er onderdelen in voorkomen die men kent. De betrokkenheid en de wijze waarop de uitvaart zelf vorm wordt gegeven zijn van groot belang voor het proces van verwerking van het verlies. Dat geldt ook voor kinderen die hun eigen manier hebben van omgaan met dood en rouw. Het kan hen helpen om een rol te mogen spelen tijdens de uitvaartdienst of de bijeenkomst daarna. Bijvoorbeeld een kaars aansteken, bloemen strooien tijdens de dienst of snoepjes uitdelen uit het trommeltje van oma als de bezoekers de condoleanceruimte verlaten.

Landelijke Beroepsvereniging van Ritueelbegeleiders (LBvR)

De LBvR is een landelijke organisatie van en voor professionele ritueelbegeleiders. De vereniging wil vanuit samenwerking en verwantschap het beroep Ritueel Begeleiden bij Afscheid landelijke bekendheid en status geven. Ritueelbegeleiders aangesloten bij de LBvR zijn professioneel opgeleid.