MVO in de uitvaartbranche

Talrijke voorbeelden, nog geen gedragscode

Initiatieven zijn er genoeg: Fair Trade ecokisten, grafbezoek met eenzame bejaarden, gratis portretten van doodgeborenen, warmteterugwinning in crematoria en milieuzorgsystemen op begraafplaatsen. De uitvaartbranche nóemt het alleen geen maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Terwijl het Nederlandse bedrijfsleven als geheel het maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) steeds hartelijker omarmt, blijft het in de uitvaartsector stil. Zo lijkt het. Of is dat maar schijn?

People-Planet-Profit

Waar gaat het eigenlijk om? MVO, oftewel duurzaam ondernemen, is ondernemen met oog voor mens en milieu – de ‘triple P-benadering’, met de p’s van People, Planet en Profit.
De wortels voor duurzaam ondernemen liggen in de jaren zeventig, bij het rapport Grenzen aan de groei van de Club van Rome. Het was de tijd van zure regen en olietekorten. ‘Als we doorgaan op deze weg van ongebreidelde groei teren we in op de voorraden van de generaties na ons’, concludeerden toonaangevende wetenschappers in die Club. Het moest anders, op een duurzame en rechtvaardige manier. Tegenwoordig wordt maatschappelijk verantwoord ondernemen breed door het bedrijfsleven gedragen, zegt Karin van Nistelrode, communicatiemanager van MVO Nederland. ‘Door grote bedrijven, maar zeker ook door bedrijven uit het MKB.’
Duurzaam ondernemen kreeg aan het begin van deze eeuw een flinke impuls door de SER-adviezen De Winst van Waarden (2000) en Duurzame Globalisering: een wereld te winnen (2008). In 2004 werd bovendien MVO Nederland opgericht met steun van het ministerie van Economische Zaken. Internationaal is in de OESO-richtlijnen vastgelegd wat de overheid van bedrijven verwacht op het gebied van MVO.
Een paar jaar geleden kreeg het duurzaam ondernemen nog eens een enorme boost door Al Gore en zijn klimaatfilm An inconvenient truth. Maar sinds de economische crisis en het mislukken van de klimaattop in Kopenhagen lijkt het enthousiasme te zijn gedoofd. “Dat is maar schijn,” zegt Van Nistelrode, “in het bedrijfsleven zien wij een gestaag groeiende beweging.”

Meezingmiddag

Hoe staat het nu met de uitvaartsector? Onder de partners van MVO Nederland zijn in elk geval geen uitvaartbedrijven. Wie de voorbeelden bekijkt op de site vindt alleen: de gedragscode duurzaam natuursteen. Kijk je iets verder dan is er nog de Bredase uitvaartonderneming, die participeert in Samen Betrokken Ondernemen, een (sub)regionaal initiatief dat verbonden is aan MVO Nederland. De eerste actie was een meezingmiddag voor 65plussers in het kader van de verwenweek. Roel Stapper, directeur: “De dag was een groot succes: tachtig oudjes zongen uit volle borst mee.” Zo’n zestig vrijwilligers zetten zich in om de dag tot een succes te maken, waaronder vijftien medewerkers van Zuylen – ja, ook zij op vrijwillige basis. Zuylen is van plan drie tot vier keer per jaar bij te dragen aan zo’n maatschappelijk evenement. De eerstvolgende actie is het een-op-een begeleiden van vereenzaamde ouderen bij een grafbezoek of het onderhoud aan een graf .

Planet

Stapper is van mening dat maatschappelijk ondernemen in de uitvaartbranche als geheel langzaam vorm begint te krijgen. “De uitvaartbranche is conservatief,” vindt hij. “Binnen brancheorganisatie BGNU is duurzaam ondernemen totaal geen issue. De belangen zijn daar ook te verschillend en de onderlinge verschillen te groot. Binnen de brancheverenigingen voor crematoria (LVC) en begraafplaatsen (LOB) leeft het onderwerp meer.” Stapper heeft het dan vooral over de milieucomponent (Planet). De LOB is het verst, vindt hij. Dat komt, denkt Stapper, omdat veel leden – veelal afkomstig uit de groensector - meer affiniteit hebben met thema’s als milieu, natuur en landschapsinrichting. Als voorbeelden noemt hij natuurbegraafplaatsen, bodembeheer en het oog voor natuurwaarden. Ook binnen de LVC constateert Stapper een groeiende aandacht voor het thema milieu. “Warmteterugwinning is gelukkig uit het verdomhoekje, en het terugdringen van het energieverbruik staat op de agenda, net als het weren van milieubelastende materialen.”

People

Het initiatief waar Zuylen in participeert richt zich niet op milieu of derde wereld (Planet), maar op de People-poot van MVO. Dat is trouwens een tendens die niet alleen in de uitvaartbranche, maar in het hele bedrijfsleven zichtbaar is. Van Nistelrode constateert dat steeds meer projecten van MVO Nederland zich richten op de ‘P’ van People. En dan gaat het niet alleen om mensen buiten het bedrijf, maar ook om het eigen personeel. Ook René Wingelaar, oud directeur van uitvaartbedrijf Monuta, en tegenwoordig consultant maatschappelijk verantwoord ondernemen, signaleert deze trend: “Vooral in Human Resource Management (HRM) wordt MVO goed opgepakt.”
Terug naar de uitvaart. In 2009 begeleidde Wingelaar op verzoek van de Vereniging Toeleveranciers Uitvaartzorg (VTU) een workshop over maatschappelijk verantwoord ondernemen. VTU-voorzitter Arno Damhuis: “We willen maatschappelijk ondernemen toesnijden op de uitvaartbranche. We zijn er een stuk over aan het opstellen. Je zou het een ‘ethische code’ kunnen noemen. Die behelst onder andere het gebruik van afbreekbare materialen en internationaal ketenbeheer.” Goed nieuws. Maar veel vaart zit er toch niet in die code. Damhuis, tevens directeur van kistenfabrikant Bogra, wil pas naar buiten treden als de gedragscode af is, en verder is hij van mening dat MVO valt of staat bij de houding van de ondernemer zelf. Die is de belangrijkste factor om van verantwoord ondernemen een succes te maken. “De ondernemer moet het dragen en de klant moet het willen.”

Profit

Daar zit meteen de angel. Want, hoewel er heel veel mooie initiatieven zijn (zie kader), de uitvaartbranche als geheel lijkt nog niet echt warm te lopen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Echte visionairs zijn er op dit vlak binnen de grote partijen niet. En zolang er geen milieujaarverslagen zijn blijft het ook lastig te beoordelen of MVO integraal onderdeel van de bedrijfsvoering is, of dat het gaat om windowdressing: een aantal klinkende projecten voor het imago. Blijkbaar ziet men de derde ‘P’ (van Profit) onvoldoende. En dat is begrijpelijk. Vooral voor uitvaartondernemers is het lastig om investeringen in MVO om te zetten in winst of kostenbesparing. Zij hebben immers geen energieslurpende ovens staan, en het aantal particuliere volgauto’s maakt voor hun kost noch baat uit. Maar kleine beetjes helpen ook: zelf een hybride auto rijden, groene stroom gebruiken, spaarlampen. Want, zelfs al is het windowdressing: elk initiatief is meegenomen.

Voorbeelden

• Ondernemers die korting geven aan minder draagkrachtigen
• Kisten voor arme landen – Kistenfabrikant Bogra ontwierp bijvoorbeeld een kist die eenvoudig geproduceerd kan worden in lokale timmerfabriekjes in ontwikkelingslanden.
• Groene kist van FSC-hout uit Nederlandse bossen, waarbij een boom wordt terug geplant (Monuta)
• Warmteterugwinning crematoria (Tilburg, Assen, Breda, Bergen-op-Zoom, Ugchelen)
• Verschillende begraafplaatsen (o.a. in Nieuwegein), uitvaartondernemingen CVU) en toeleveranciers (Puls) werken volgens het ISO Milieuzorg certificaat.
• Meer dan dertig uitvaartondernemingen promoten ecokisten met Fairtrade-keurmerk
• Kartonnen kisten en hergebruik van kisten.
• Groeneuitvaart.nl van Uitvaart.com.
• De inzet van de uitvaartbus in plaats van particuliere auto’s, dit bespaart autokilometers in de rouwstoet (de grootste milieupost van de uitvaart).
• GUV-Berkenhove koos voor een milieuvriendelijk wagenpark: zuinige auto’s met lage CO2-uitstoot.
• Stichting Make-a-Memory, maakt kosteloos foto’s van gestorven kinderen. Wordt onder andere gesteund door Dela.
• Maatschappelijke initiatieven van Yarden Vereniging, zoals Yarden Prijs en Yarden Stimulans.
• Veel uitvaartondernemingen sponsoren of doneren aan lokale organisaties (Algemeen Belang schonk bijvoorbeeld een tv voor de huiskamer van een zorginstelling)
• Het Dr.C.J.Vaillant-fonds schenkt de opbrengst van edelmetalen uit crematoria aan goede doelen.
• Groene stroom
• Afvalscheiding

Dit artikel verscheen eerder, in iets gewijzigde vorm, in vakblad Het Uitvaartwezen.

Tekst: Marjon Weijzen