Geen ruiming van graven; is dat een verworven gewoonterecht?
12 september 2020
Vraag nummer: 61527
Gemeenteraad besluit met terugwerkende kracht om vanaf 1977 graven nog uit te geven voor een termijn van 30 jaar, daarna is het mogelijk om het grafrecht te verlengen voor een termijn. Is de keuze om het graf niet te verlengen, dan zal er tot ruiming van het graf worden overgegaan. Er was nooit geen sprake om een graf te ruimen en veel mensen die na 1977 zijn overleden hebben hier nooit bij stil gestaan dat ooit hun graf misschien zou worden geruimd. Het was een verworven gewoonte recht om een graf niet te ruimen, voor 1977 blijven de graven onaangeroerd, dus voor onbepaalde tijd. Mijn vader is overleden in 1998 en heeft er nooit bij stilgestaan dat zijn graf misschien ooit zou worden geruimd. Mijn vraag: kan een gemeenteraad juridisch gezien een raadsbesluit nemen om zo'n grafwijziging (ruimen van graven) met terugwerkende kracht van enkele jaren in het leven te roepen?
Antwoord:
Geachte heer,
Het is jammer dat u niet schrijft om welke gemeente het gaat. Want het is een vreemd verhaal dat een gemeente als begraafplaatshouder met terugwerkende kracht vanaf 1977 nog graven zou willen uitgeven voor 30 jaar, om daarna nog de rechten te kunnen verlengen. Ik zou daar de originele raadsstukken graag van willen lezen, want dat lijkt me niet mogelijk. Ik zie er ook het nut niet van in. En ik zie bijvoorbeeld fiscale problemen, want een gemeente kan met het invorderen van grafrechten uit het verleden niet langer terug gaan dan 3 jaar (3 x 365 dagen). Ik ben benieuwd hoe men dat denkt op te lossen.
Op een aspect van uw vraag kan ik wel meteen een antwoord geven: er bestaat geen verworven gewoonterecht dat een graf nooit geruimd zal worden.
Als er geen rechten op een graf rusten, mag een graf geruimd worden, naar eigen inzicht van de begraafplaatshouder. Artikel 31, lid 2, van de Wet op de lijkbezorging regelt "2. Het ruimen geschiedt niet dan op last van de houder van de begraafplaats (...)" en uit de wetsgeschiedenis blijkt dat een houder van een begraafplaats, kerk of gemeente, zelf mag weten of dat na 3 dagen, 27 maanden of 80 jaar gebeurt. (Zie mijn Handboek Wet op de lijkbezorging (Vermande 1993) of het boek Begraving (SDU 2006)). Er verjaart niets, er kunnen nergens rechten aan worden ontleend.
Vergelijk vraag 60359 'Graven voor onbepaalde tijd laten liggen' en diverse vragen in diverse andere subrubrieken zoals in o.a. de subrubriek 'Eigen graf, particulier graf of familiegraf'.
U vraagt: kan een gemeenteraad juridisch gezien een raadsbesluit nemen om zo'n grafwijziging (ruimen van graven) met terugwerkende kracht van enkele jaren in het leven te roepen?
Mijn antwoord is: nee. Want de gemeenteraad gaat daar helemaal niet over. De raad hoeft helemaal geen raadsbesluit te nemen om de graven niet meer niet te ruimen. Een begraafplaatshouder kan altijd ruimen. De gemeenteraad is niet bevoegd om over ruimingen te beslissen. Dat is een taak en bevoegdheid van het college van B&W. Stel dat een gemeenteraad de wens uitspreekt om graven niet te ruimen, dan heeft dat hooguit een tijdelijk karakter, want de raad is altijd bevoegd om van mening te veranderen. Het is juridisch gezien een vriendelijk verzoek van de raad aan het college om iets niet te doen.
De raad heeft wel macht, maar moet die dan op de juiste manier aanwenden. Beleid om niet te ruimen, is beleid dat altijd gewijzigd kan worden en geen rechten schept.
Als de raad wil dat rechten ontstaan, moet de raad de beheersverordening wijzigen en wel op zo'n manier dat de rechten voor bepaalde tijd automatisch worden omgezet in rechten voor onbepaalde tijd. Dan pas kunnen er rechten aan worden ontleend, mits op basis van die nieuwe regels nieuwe grafaktes voor elk graf worden uitgegeven, waar dat in staat. Dan pas hebben rechthebbenden harde aanspraken.
De verwachtingen van mensen zijn soms niet terecht. Ik hoor ook wel eens van mensen die ik spreek, dat ze grafrechten niet verlengen, "omdat meneer De Jong van de begraafplaats zegt dat ze de graven toch niet ruimen". Tja, daar kun je niet op afgaan. De werkwijze en het beleid van een gemeente kan van de ene dag op de andere dag veranderen.
Alleen als je grafrechten zwart op wit hebt, heb je zekerheid.
Als u denkt dat er wel een verworven recht is, kunt u de proef op de som nemen en een bezwaarschrift indienen en naar de rechter stappen. Als er geen besluit is waartegen op basis van het bestuursrecht stappen kunnen worden ondernomen, kunt u naar de 'gewone' burgerlijke rechter stappen. Voor dit soort juridisch lastige situaties biedt het burgerlijke recht meer mogelijkheden dan het strakke bestuursrecht, dat vaak niet de intentie lijkt te hebben om de burger te beschermen tegen de overheid maar om de overheid te beschermen tegen de burger. Ook als de burger, of misschien juist als de burger een terechte klacht heeft. Zoals u in dit geval.
Ik zeg niet dat u niet gelijk hebt of gelijk zou moeten hebben. Ik kan mij bijvoorbeeld het standpunt van uw vader goed voorstellen. Maar de overheid is vaak onbetrouwbaar, in die zin dat men van mening verandert en de burger er niet op kan vertrouwen dat jaren later ook zal gebeuren wat de gemeente nu zegt. Ik zie vaak situaties die ik als 'willekeur' en 'persoonlijke opvattingen' van bijvoorbeeld een wethouder zou betitelen, waar je als burger toch op stuk kunt lopen. Rechters corrigeren dit niet in het bestuursrecht. In het burgerlijke recht is daar meer kans op. Maar de burger durft zo'n rechtszaak vaak niet aan. Te onzeker en te kostbaar.
Ook al denk ik dat het heel weinig kans maakt, toch zou ik het toejuichen als u er een rechtszaak van zou kunnen maken.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Naschrift:
Op 26 september 2020 kwam er een aanvullende vraag nummer 61613: 'Slecht onderhoud graven (zijn de kosten voor de gemeente?)'.
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Vergelijk snel en eenvoudig offertes van uitvaartondernemers via de site Uitvaartoffertes.nl
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages – kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden.
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
TIP
Melden van overlijden. Landelijk gratis meldnummer overlijden: 0800-783 73 43.
TIP
Regel hier uw begrafenis of crematie.
TIP
www.urnenwinkel.nl. De mooiste collectie urnen voor de beste prijs.
