Laatste wens is heilig? (vervoer in open kist)
12 september 2002
Vraag nummer: 1081 (oude nummer: 1416)
Tue Jun 29 13:58:50 1999
Geachte heer Van der Putten,
Onlangs zag ik op TV beelden van de uitvaart van kunstenaar Peter Giele.
Ik vond het nogal merkwaardig dat hij in open kist de stad wordt rond gezeuld. Ik begrijp best dat een uitvaart moet aansluiten bij de levenswijze van een persoon maar ik wens niet zo maar op straat geconfronteerd te worden met lijken in open kisten als ik even een boodschap ga doen. Ik hoor u al denken: "zo vaak komt het toch niet voor". En daar heeft u gelijk in. Maar toch verbaast het me dat het is toegestaan een overledene in open kist te vervoeren. Is zoiets niet in strijd met de goede zeden o.i.d.? Of is een laatste wens gewoonweg wet??
Antwoord:
Tue Jun 29 23:52:34 1999
Geachte heer of mevrouw,
Uw vraag over de uitvaart van de kunstenaar Giele, vorige week in Amsterdam, bestaat eigenlijk uit 2 vragen.
1. Mag een lichaam in een open kist worden vervoerd. Het antwoord luidt: "waarschijnlijk wel".
Er is geen landelijke wetgeving rond het vervoer van lijken. Bij wet is niets verboden op dit vlak. Dus mag het in principe. Echter, het is voor gemeenten mogelijk om dit in een verordening - zeg maar een gemeentelijke wet - te regelen. Vroeger (tot 1991) stond er zelfs in de wet dat gemeenten het vervoer van stoffelijke overschotten naar een begraafplaats of crematorium in een verordening moesten regelen.
Tegenwoordig niet meer. Het is denkbaar dat deze of gene gemeente in een verordening heeft staan dat vervoer van een lijk in een gesloten kist moet plaatsvinden. Ik verwacht echter dat het meesten het niet geregeld hebben. Zo'n regeling zou thuishoren in de Algemene Plaatselijke Verordening en gemeenten proberen in de regel die niet onnodig dik te laten worden. Ik denk denk inderdaad dat men in het algemeen zal redeneren, precies zoals u "Ach, zo vaak komt het toch niet voor". Maar als het vaker zou voorkomen en mensen zouden er over klagen, is het niet ondenkbaar dat het alsnog geregeld gaat worden.
Ikzelf denk "Ach, laten we het naar zo".
Overigens was vroeger niet het niet geven van aanstoot of het belang van de goede zeden, maar het belang van de openbare orde en volksgezondheid het motief om het vervoer van lijken te regelen. Men verwacht tegenwoordig op dit vlak gene problemen, ook omdat stoffelijke overschotten tegenwoordig beter worden bewaard (gekoeld) dan vroeger, zodat ze minder snel in staat van ontbinding zijn. Bij ernstige besmettelijke ziekten gelden overigens andere regels, maar dat is hier niet aan de orde.
2. U vraagt of iemands laatste wens "heilig" is of "wet" is. In principe wel.
De wet gaat er van uit dat de laatste wens van de overledene uitgevoerd wordt, tenzij dit redelijkerwijs niet mogelijk is. En dan bedoelt men met dat laatste vooral dat het feitelijk niet mogelijk is (zoals een crematie op de maan of een begrafenis op Antarctica of een niet-wettige vorm van lijkbezorging zoals het laten opeten van het lijk door dieren). De wetgever bedoelt niet dat bijvoorbeeld van mensen die fervent voorstander zijn van begraving, redelijkerwijs niet gevergd mag worden dat zij een familielid conform zijn wens laten cremeren of andersom. Dat geldt niet. Men moet de wens van de overledene volgen.
Echter, wanneer nabestaanden dat feitelijk toch niet doen, staat er geen sanctie op. Als de familie iemand die begraven wil worden toch laat cremeren, dan gebeurt dat gewoon. Dat is alleen te voorkomen wanneer er iemand opstaat die zegt "Dat is niet conform de wens van de overledene" en die, wanneer de familie niet luistert, de rechter inschakelt. Maar wanneer niemand voor de wens van de overledene opkomt, kan het gebeuren dat zijn wens niet wordt gevolgd.
mr W.G.H.M. van der Putten
29 juni 1999
