Akte van overlijden (overlijden tijdens internationale vliegreis)
11 februari 2003
Vraag nummer: 1992 (oude nummer: 2378)
Tue, 11 Feb 2003 16:12
Geachte Mr. van der Putten,
Graag doe ik melding van het volgende praktijkvoorbeeld, gevolgd door een vraag.
Praktijkvoorbeeld.
Een man overlijdt op 27 dec. 2002 tijdens de terugreis van Indonesië naar Nederland in een vliegtuig van Singapore Airlines boven Hongarije.
De gezagvoerder maakt melding van het overlijden in zijn logboek.
Bij aankomst in Amsterdam wordt door een gemeentelijk lijkschouwer de dood vastgesteld.
Er is inmiddels een verlof tot cremeren afgegeven en de uitvaart heeft plaatsgevonden.
Nu het feitelijke probleem:
Er is niemand die weet door wie een Akte van overlijden moet worden opgemaakt. Ambassades en Consulaten verlenen geen medewerking.
Verwezen wordt naar het OM en de rechtbank, echter de rechtbank doet niets als er geen verzoek wordt gedaan door een advocaat.
Vraag:
Is deze weg die wordt bewandeld de juiste?
Zo ja, welke rechtbank is dan verantwoordelijk voor het afgeven van een dergelijke akte en door welke verzekering worden de advocaatskosten vergoed? Tevens ben ik benieuwd of het werkelijk zo is dat de rechtbank alleen handelt op verzoek van een raadsman.
Zo nee, welke weg dient dan bewandeld te worden om een akte van overlijden te krijgen?
Ik hoop dat ik u zo voldoende informatie heb verstrekt om mij over deze vragen goed te kunnen voorlichten.
Hoogachtend.
J. Snels DELA uitvaartverzorging BV
Antwoord:
Geachte heer Snels,
Ik hoop dat het publiek ziet wat u allemaal aan het uitzoeken bent, en dat men dit weet te waarderen. Want dit gevecht met de bureaucratie, zoals ik het zie, behoort niet tot de normale taak van een uitvaartverzorger of uitvaartverzekeraar. Het is wel het oprekken van de service en nazorg.
En nee, u verstrekt niet voldoende informatie om de vraag compleet te kunnen beantwoorden. Want ik moet weten in welk land het vliegtuig geregistreerd was. Maar daar kom ik zo op.
Ten eerste, deze kwestie heeft niets te maken met de lijkbezorging an sich. Het heeft ook niets te maken met de Wet op de lijkbezorging. Voor de nabestaanden is het wel van groot belang dat dit snel geregeld wordt, want zonder akte van overlijden kan een aantal zaken zoals erfrechtelijke zaken, pensioenen en zo niet in gang worden gezet. Maar het behoort niet tot de taak van de uitvaartverzorger om dit te regelen en op te lossen.
Ik weet wel wie een akte van overlijden moet opmaken, want normaal kom je in ongebruikelijke situaties en bij internationale zaken al snel bij één afdeling Burgerzaken uit: die van Den Haag.
Nou ja, eerlijk gezegd weet ik het niet 100% zeker. Ik ken niet alle wetgeving uit het hoofd, maar ik weet wel waar ik het kan vinden. Dat soort zaken staat allemaal heel simpel glashelder in de wet. Alle zaken rond aktes van geboorte en overlijden en andere zaken aangaande de burgerlijke stand zijn minitieus in wetgeving vastgelegd. Het staat in Boek I (Personen- en familierecht) van het Burgerlijk Wetboek. En details zijn uitgewerkt in het Besluit Burgerlijke Stand.
Het Burgerlijk Wetboek is natuurlijk van deze tijd en houdt er rekening mee dat mensen in het buitenland en tijdens een reis te lucht of op het water kunnen overlijden. Het maakt dan verschil of men overlijdt op Nederlands grondgebied en of het gebeurt in een voer- of (lucht)vaartuig dat in Nederland is geregistreerd of niet.
Ik pak er even het wetboek bij. U kunt het zelf ook naslaan op bijvoorbeeld www.recht4all.nl/wetten. In lid 2 van artikel 19g van Boek I BW staat dat in geval van een overlijden tijdens een internationale luchtreis met een in Nederland geregistreerd luchtvaartuig, de gezagvoerder van het luchtvaartuig verplicht is een voorlopige akte van overlijden binnen 24 uur in het journaal in te schrijven in tegenwoordigheid van 2 getuigen. De gezagvoerder zendt een afschrift van die akte zo spoedig mogelijk naar de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente 's-Gravenhage. Deze maakt de akte van overlijden op aan de hand van het ontvangen afschrift. Hij kan eventuele persoonsgegevens nog verbeteren of aanvullen. En hij zorgt voor het versturen van een afschrift van de akte.
Deze kwestie heeft m.i. niets te maken met ambassades en consulaten en ook niet met de rechtbank of het OM. En inderdaad, als een verzoek aan de rechtbank moet worden gedaan, kan dat in de regel alleen door een procureur die bij die rechtbank is ingeschreven (wat we in de wandeling een advocaat noemen, omdat die functies in de regel zijn gecombineerd). Maar dat terzijde.
De eerste vraag is dus, of het overlijden plaats vond aan boord van een vliegtuig dat in Nederland is geregistreerd. Dat gegeven hebt u niet vermeld. Zo ja, dan kan een afschrift van de melding van het overlijden in het logboek naar de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Den Haag worden gezonden. En die geeft de akte af.
Als het vliegtuig niet in Nederland is geregistreerd, maar in de ander land, bijvoorbeeld het land X, dan moet het recht van land X worden gevolgd. Zeer waarschijnlijk staat in het burgerlijk wetboek van dat land, en wel in het hoofdstuk of Boek dat betrekking heeft op personen- en familierecht, een soortgelijke bepaling als bij ons in artikel 19g, lid 2. Dan kunnen er - schat ik zo in - 2 dingen geregeld zijn: dat een afschrift van de melding in het logboek/journaal wordt gezonden aan de bevoegde ambtenaar van de burgerlijke stand (abs) van het land waar de overledene van boord is gehaald (en dan komt u weer uit in Den Haag), of er moet iets worden ingeleverd op een centraal punt in het thuisland van het vliegtuig. En dat centrale punt speelt weer iets door naar Den Haag of de abs van de woonplaats van de overledene. Ik schat in dat het eerste van toepassing is.
Ik adviseer u dus om contact op te nemen met de abs, dus de afdeling Burgerzaken, van de gemeente Den Haag.
Ik zou me ook nog kunnen voorstellen dat men bij het Mortuarium Schiphol op de hoogte is van de gang van zaken in dit soort situaties. Wellicht een tip voor de toekomst. Zie www.zdg.nl. Maar wellicht hebt u daar al geïnformeerd.
Mocht het niet kloppen wat ik schrijf, neem dan eens contact op met de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken, Boerhaavelaan 14, 2713 HX Zoetermeer, tel. 079-3617747 (Postbus 79, 2700 AB Zoetermeer, fax 079-3623747). Dit is een koepelorganisatie van ambtenaren burgerzaken en een kenniscentrum voor 'ongewone zaken' waar zulke ambtenaren mee te maken kunnen krijgen. Als men het daar niet weet, weet bijna niemand het.
Wat er dan tenslotte nog overblijft, is het ministerie van Justitie, want daar is men verantwoordelijk voor de wetgeving op dit vlak. Ik zou het antwoord dan zoeken bij de Stafafdeling wetgeving privaatrecht.
Mochten de zaken anders liggen dan ik denk, dan hoor ik dat graag van u. Dan kan ik ook nog iets leren.
mr W.G.H.M. van der Putten
11 februari 2003
