Ex-echtgenoot toelaten bij crematie?
28 september 2002
Vraag nummer: 1166 (oude nummer: 1501)
Fri 30 October 1998
Geachte heer vd Putten,
Ik werk op een crematorium. Enkele weken geleden hadden we een zaak, waar we intern nog niet over uitgediskussieerd zijn. We weten niet of we risiko's lopen.
Er was een crematie van een mevrouw, die gescheiden was. Haar familie regelde de uitvaart. Haar vroegere echtgenoot had gevraagd haar nog in het mortuarium te mogen opzoeken. De familie was daar tegen. De man benaderde ons daags voor de plechtigheid en of vroeg bij ons nog afscheid mocht nemen.
Hij wilde komen en als hij er niet mocht dreigde hij de plechtigheid te verstoren en stennis te maken. De uitvaartleider had ons al gewaarschuwd, ook omdat de man flink agressief was. De familie wilde hem per se niet bij de plechtigheid.
Het was toen niet zozeer dat de man ons onder druk zette, dan dat we zelf vonden dat iedereen afscheid moet kunnen nemen, dat we met de man hebben afgesproken dat hij na afloop van de plechtigheid alleen afscheid mocht nemen. Dat was in een aparte ruimte. Zo is het ook gebeurd. Maar de uitvaartleider hoorde het achteraf via via en had nog al flink kritiek. Hij zou het ook de familie vertellen, zei hij. We hebben er later niets meer van gehoord. Nu knaagt toch een beetje de vraag wat je met zo'n geval moet doen. Kun je mensen weigeren. Moet je dat als de familie dat wil? Mag je zelf mensen apart afscheid laten nemen? Zouden we ons een kort geding op de hals hebben gehaald als we hem in overleg met de familie toegelaten hadden? Zijn er regels voor? Kon men schade of een boete van ons vragen?
Antwoord:
Geachte heer of mevrouw,
Uw crematorium heeft buiten medeweten en tegen de wens van de familie van een overledene in, de ex-echtgenoot in de gelegenheid gesteld afscheid te nemen na afloop van de plechtigheid.
Hoewel ik de menselijke kant van het verzoek van de ex-man en uw instemming goed begrijp, denk ik dat u het niet had mogen doen. Voor crematieplechtigheden en de behandeling en 'verzorging' van een overledene in een crematorium zijn geen specifieke wettelijke regels of voorschriften. Maar er gelden wel de algemene beginselen van overeenkomsten uit het Burgerlijk Wetboek en ook de uitgangspunten van wie bepaalt hoe en wat er met een uitvaart gebeurt. Ik kan het in "gewone mensentaal" vertellen en ook juridisch beargumenteren.
Om maar met dat laatste te beginnen. Degene die opdracht geeft voor de uitvaart en die beslist hoe die uitvaart moet gebeuren, is de persoon die conform artikel 18 van de Wet op de lijkbezorging het verlof tot begraven of cremeren aanvraagt (meestal via de uitvaartverzorger laat aanvragen). Hij of zij beslist ook wie wel of niet voor welk onderdeel van de hele uitvaart aanwezig mag zijn of niet. Dat geldt vanaf het sterfbed, via de opbaring, tot het moment van het dalen van de kist in het graf of het bestemmen van de as. Als de betreffende persoon of familie zegt dat de ex-echtgenoot niet aanwezig mag zijn, dan mag uw crematorium niet beslissen deze persoon toch op een ander moment toegang te verlenen tot de overledene.
Er is nog een andere juridische grondslag. Gewoon op basis van het Burgerlijk Wetboek. De opdrachtgever voor de uitvaart gaat met u een overeenkomst aan tot crematie en het houden van een afscheidsbijeenkomst. De overeenkomst houdt impliciet altijd in dat de opdrachtgever bepaalt wie aanwezig is en dat u ongewenste bezoekers niet toelaat. Op welk moment dan ook en hoe dan ook.
Natuurlijk is het in de regel geen enkel probleem dat als de kist al enige tijd tevoren in het crematorium is en iemand graag even apart tevoren afscheid neemt omdat hij het vliegtuig naar New York moet halen, of omdat iemand later is omdat hij juist uit New York komt en het vliegtuig vertraging had, u iemand nog toegang verleent tot de overledene. Dat is een kwestie van service en fatsoen. En vaak zal er even overleg met de uitvaartverzorger zijn of zal u het verzoek via hem bereiken. En dan is het feitelijk geen enkel probleem. Maar als u weet, zoals in dit geval, dat de familie mordicus tegen is, dan mag het in mijn ogen niet.
Als iemand niet toegelaten wordt tot een plechtigheid of apart afscheid wil nemen en de opdrachtgever/familie is daar tegen, wat kan hij dan doen? Hij kan dan een kort geding beginnen tegen de opdrachtgever. Niet tegen u. Er zijn regelmatig rechtszaken geweest van 'buitengesloten familieleden'.
Vaak kregen zij van de rechter alsnog toestemming om aanwezig te zijn of om apart even afscheid te nemen. Maar niet altijd. Het hangt van de persoonlijke motieven en relatie tot de overledene af. En van de verstoring van het rustig afscheid kunnen nemen van anderen, als een bepaalde persoon aanwezig is.
Als de zaak in de openbaarheid zou komen, zou u zich zeker de woede van de familie op de hals halen.
Ik denk dat in dit geval de uitvaartverzorger uiteindelijk toch zijn mond heeft gehouden. Misschien was hij wel bang anders ook in de zaak verwikkeld te worden, omdat de familie zou kunnen denken dat hij ten opzichte van u niet duidelijk genoeg is geweest, wie zal het zeggen.
Voor een rechtszaak hoeft u niet bang te zijn, want dat heeft natuurlijk geen enkele zin meer. Het is nu eenmaal gebeurd. Een boete is niet aan de orde, want dat speelt alleen bij strafrecht. Schade heeft de familie ook niet, dus daar kan ze geen rechtszaak voor beginnen. Immateriële schade, omdat de familie boos of verdrietig is, daar doen we in Nederland niet aan in dit soort gevallen.
Wel zou ik me kunnen voorstellen dat de familie zou kunnen weigeren een deel van uw rekening te betalen. U hebt iets gedaan wat u eigenlijk niet had mogen doen en waarvan u wist dat de familie het niet wilde. Ik denk dat er juridisch ook voldoende gronden zouden zijn om een deel van de rekening niet te betalen. In die zin loopt een crematorium wel financieel risico met een dergelijk eigenmachtig optreden.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
30 oktober 1998
Zie over de vraag of je iemand kunt verbieden om afscheid te nemen van een overledene, ook:
