Wat is ratio van het Verlof tot ontleding?
24 september 2013
Vraag nummer: 35697
Mijn vrouw en ik stellen ons lichaam ter beschikking van de wetenschap.
In de flyer die het AMC zond, staat dat de gemeente verlof moet geven voor ontleding.
Het AMC, de betrokken begrafenisondernemer en onze gemeente konden mij niet vertellen waarom deze procedure moet worden gevolgd, anders dan dat dit volgend de wet (op de lijkbezorging art. 69?) zou moeten.
Ik zou het zeer op prijs stellen als u mij kunt laten weten wat de ratio van deze procedure is.
Met vriendelijke groeten,
XX
Antwoord:
Geachte heer,
Zeker kan ik u vertellen wat de ratio is achter dit verlof tot ontleding van de burgemeester. Het verlof is geregeld in artikel 68 van de Wet op de lijkbezorging
Ten eerste is het verlof de waarborg dat u dood bent. En ook nog eens zodanig dood, dat u niet vermoord bent.
Dat klinkt misschien vreemd, maar het verlof voorkomt dat een levend mens kan worden ontleed.
Als er geen verlof tot ontleding nodig was, was er ook geen verklaring van overlijden van een arts nodig en zou er geen lijkschouw plaatsvinden. Dan zou bijvoorbeeld een levend mens al ontleed kunnen worden.
U lacht nu, maar de wetgever wil zekerheid dat alleen overleden personen ontleed worden. En ook dat mensen niet makkelijk vermoord kunnen worden. Het is voor de politie niet handig als men zich elke keer moet afvragen of de vondst van een los hoofd naast het lichaam als een legale aanvang van de ontleding beschouwd moet worden, dan wel als brute moord.
Anders gezegd: een arts moet eerst een lijkschouw doen en dat moet worden gecontroleerd. Het verlof voorkomt dat een snijgrage arts een zwakke patiënt in het ziekenhuis alvast maar gaat ontleden.
Als u denkt dat zoiets toch niet voor zou kunnen komen, kan ik u nog wel wat titels van boeken en films geven.
Ten tweede is het zo dat u, als u dood bent, waarschijnlijk graag verlost bent van post van de belastingdienst, de gemeente en andere organisaties en instellingen. En uw nabestaanden ook.
Dat kan alleen als uw overlijden verwerkt wordt bij de Burgerlijke Stand.
Nu is het wel zo, dat er een algemene verplichting is om aangifte van overlijden te doen, maar dat die verplichting op niemand rust en niemand er aanwijsbaar verantwoordelijk voor is. Meestal gebeurt er dan ook niets. Het is de kunst om mensen in actie te krijgen om naar de gemeente te gaan en aangifte te doen.
De noodzaak van het verkrijgen van een verlof tot ontleding (of tot begraven of cremeren), is zo'n zacht maar tegelijk ijzersterk middel om mensen in actie te krijgen. Want de meeste mensen hebben bezwaar tegen de aanwezigheid van een overledene in huis, als dit weken en maanden of zelfs jaren voortduurt. Welnu, men kan dan van die overledene af door bij de gemeente verlof tot ontleden (of begraven of cremeren) te vragen. Dan moet tegelijk aangifte van overlijden worden gedaan; daar wordt men op den duur voor beloond doordat de stroom post van allerhande instellingen opdroogt. Het is in elk geval een procedure die al vele jaren naar genoegen werkt.
Ten derde is het zo dat het verlof de tijd en mogelijkheid geeft om een voorgenomen ontleding niet door te laten gaan. Soms is dat gewenst, bijvoorbeeld omdat de overledene de ontleding niet wilde.
Wat moet u zich hierbij voorstellen? Stel, er overlijdt een vader die twee kinderen heeft. Die twee kinderen hebben ruzie met elkaar. Het kind dat als eerste van het overlijden van zijn vader hoort, denkt: "Wacht, ik laat Pa ontleden, want dat is lekker goedkoop. Strijk ik een grotere erfenis op want hoeven er geen kosten van een begrafenis of crematie van af." Als er nu niet zoiets als een verlof van de burgemeester nodig was, maar iedereen meteen naar het AMC zou kunnen rijden met het verse lijk van vader in de achterbak, zou er al het mes in vader gezet kunnen zijn, voordat anderen weten wat er aan de hand is.
Om ontleend te worden, is wettelijk gezien geen vooroverleg met een ziekenhuis of anatomisch instituut nodig. Zonder de eis van een verlof is er geen enkele controle, kunnen andere kinderen geen bezwaar maken, etc. Zo zou er feitelijk in strijd met iemands testament gehandeld kunnen worden. "Wilde Pa begraven worden in Appingedam? Mooi niet, ik rij hem meteen naar de snijzaal."
Het verlof tot ontleding wordt pas na 24 uur geldig. Dat
betekent dat een ander kind bezwaar kan maken tegen het verlof, bijvoorbeeld omdat de overledene in zijn testament iets heel anders had staan over zijn lijkbezorging. Bijvoorbeeld dat hij begraven zou willen worden in Appingedam. De wet kent een speciale beroepsregeling bij de Commisaris van de Koning in de provincie. Die moet onmiddellijk een beslissing nemen. Mijn ervaring is dat het dan nog wel 2 dagen kan duren, maar voor de overheid is dat snel, heel snel.
Waarom is het verlof een verlof van de burgemeester en niet van het gemeentebestuur? En waarom beroep bij de commissaris en niet bij de provincie of de rechtbank? Dat heeft allemaal te maken met de gewenste snelheid van handelen. Gewoonlijk worden vergunningen van de gemeente verleend door het college; dat is omslachtig. Dat slechts 1 functionaris hoeft te beslissen, de burgemeester, betekent dat snel kan worden besloten. Ambtenaren rond de burgemeester zijn vaak ook op snelle actie ingesteld. Denk aan grote ongelukken, rampen e.d. En dat geldt ook voor de commissaris: 1 persoon, die snel kan beslissen. En ook dat het goedkoop is. Een rechtbank en een advocaat zijn duur; een fax of e-mail aan de commissaris is goedkoop. Men kan ook zelf bellen en een brief afgeven.
Het AMC, de betrokken begrafenisondernemer en uw gemeente konden u dit niet vertellen?
Wel, dan vertelt u het hen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Of bezoek de video-adviesrubriek: Infotheek > Reportages > Uitvaartvoorlichting.
Bijvoorbeeld over het ter beschikking stellen van je lichaam aan de wetenschap na overlijden (ontleding).
