Delen van lijken vs. resten van lijken
29 november 2002
Vraag nummer: 1718 (oude nummer: 2084)
Wed Jan 30 10:56:41 2002
In het artikel van Mr. van der Putten (Gebruik van menselijke resten, in de rubriek Publicaties) wordt in de laatste alinea (conclusie) melding gemaakt van het feit dat er ....delen van lijken nooit mogen worden gebruikt voor een ander doel... en dat ...resten van lijken mogen op zich wel voor andere doeleinden worden gebruikt. Het onderscheid tussen "delen van lijken" en "resten van lijken"is mij niet geheel duidelijk.
Volgens welke wet is het verboden voor anatomische instituten om delen van lijken af te staan voor niet-medische doeleinden (bv. medicijn-produktie uit placenta/uterus of cosmetica-produktie uit placenta/uterus.
Met vr. groeten
A. van der Meer
Faculteit Diergeneeskunde UU
Beukstraat 54
3581 XH Utrecht
Antwoord:
Wed Jan 30 15:06:27 2002
Geachte heer Van der Meer,
Het verschil tussen 'delen van lijken' en 'resten van lijken', zoals ik dat in het artikel over de Leidse balpenmoord heb genoemd (het artikel is overigens al weer van 1997) bedoel ik als volgt.
Stel een lichaam wordt ter beschikking gesteld van de wetenschap. Een academische snijzaal doet onderzoek naar benen en naar niets anders. Dan worden van de lichamen de benen gebruikt en is de rest 'afval'. Die resten van lijken kunnen eventueel toch nog voor ander onderzoek worden gebruikt. Bijvoorbeeld de armen, als men later een onderzoek naar armen doet. De benen waar het om te doen was voor het anatomisch instituut, beschouw ik dan als de 'delen van het lijk', en de armen als 'resten van het lijk'.
Of iets delen of resten zijn, is echter een puur theoretische benadering. In beide gevallen mag het materiaal slechts gebruikt worden voor onderzoek; gebeurt dat niet, dan moet het materiaal alsnog worden begraven of gecremeerd dan wel als specifiek ziekenhuisafval worden afgevoerd (wat ook neerkomt op cremeren).
Wat niet mag, is dat anatomische instituten delen of resten van lijken afstaan voor niet medische doeleinden, zoals de productie van medicijnen of cosmetica. U vraagt volgens welke wet dat niet mag.
Welnu, dat is de Wet op de lijkbezorging (Wlb). Er staat in die wet dat een lijk mag worden begraven, gecremeerd en ontleed (ten behoeve van de wetenschap, dus (artikel 67 Wlb)). En dan gelden nog wat kleine uitzonderingen, zoals het overboord zetten op zee en nood-lijkbezorging in het geval van een atoomramp en een enorme epidemie en de nood-breekt-wet situatie zoals in oorlogstijd op het slagveld, maar die doen nu niet ter zake. In artikel 80 van de Wlb staat dat het wegmaken, vernietigen, ontleden enz. van een lijk in strijd met de wet verboden is. Gelet op de duidelijke interpretatie wat onder het ter beschikking stellen van de wetenschap moet worden verstaan, is duidelijk dat het bestemmen van delen of resten van een lijk voor niet-medische (in de zin van niet-wetenschappelijke) doeleinden altijd verboden is.
Wat niet verboden is, is dat levende personen delen van hun lichaam of restanten ter beschikking stellen van productiedoeleinden. Denk aan urine van zwangere vrouwen of aan een placenta. Maar een placenta is geen deel van een lijk. Een nog levende vrouw kan dus haar placenta ter beschikking stellen. Maar een van hoogzwangere vrouw die komt te overlijden, mag de placenta niet (meer) worden gebruikt.
mr W.G.H.M. van der Putten
30 januari 2002
