Verontreiniging door begraafplaats
19 juli 2002
Vraag nummer: 821 (oude nummer: 1145)
Sun Jul 26 07:06:38 1998
Hallo,
Ik werk voor het ministerie van ontwikkelingssamenwerking in Honduras, bij de nationale organisatie voor drinkwatervoorziening. Zij hebben mij gevraagd om info over de gevaren van (grondwater) verontreiniging door een (geplande) begraafplaats in de buurt van een stuwdam die drinkwater aan de hoofdstad levert. Weet u daar wat van of weet u iemand die daar wat zinnigs over kan zeggen. Ik las al dat er over de gevolgen van chemo- en radiotherapie op de lijkvertering weinig bekend is.
Hartelijk dank voor de moeite.
Aart van der Horst,
Honduras
Antwoord:
Tue Jul 28 14:30:56 1998
Geachte heer Van der Horst,
Met een bezoekje van onze pagina helemaal vanuit Honduras ben ik zeer vereerd.
U vraagt naar de gevaren van (grondwater)verontreinging van een (geplande) begraafplaats, in de buurt van een voorziening (stuwdam) voor drinkwater.
In Nederland is op dit terrein tegenwoordig het volgende geregeld:
- Artikel 8 van de Wet bodembescherming (Wbb) geeft de mogelijkheid om bij algemene maatregel van bestuur regels te stellen inzake handelingen die de bodem kunnen verontreinigen. Hierbij noemt die wet o.a. het begraven van stoffelijke resten en het op de bodem verspreiden van as, afkomstig van stoffelijke resten.
Die betreffende algemene maatregel is echter nooit gemaakt, hoewel de Wbb - uit het hoofd gezegd - reeds 12 jaar geleden in werking trad.
- Op grond van artikel 41 Wbb kunnen provinciale staten regels stellen ter bescherming van de kwaliteit van het grondwater met het oog op de waterwinning. Voor zover ik weet hebben de meeste provincies een 'Verordening grondwaterbeschermingsgebieden' vastgesteld, waarin het verboden is om in waterwingebieden een begraafplaats te gebruiken of te hebben.
- De inspectie voor de milieuhygiëne (officieel geheten de 'inspectie van de volksgezondheid voor de hygiëne van het milieu', een beleidsonderdeel van het ministerie van VROM, dat ook deel uitmaakt van het Staatstoezicht op de Volksgezondheid) heeft in een Inspectierichtlijn lijkbezorging (die bij het ministerie in Den Haag (gratis) verkrijgbaar is) de aanbeveling gedaan bij de aanleg van een begraafplaats een ontwaterings- en afwateringssysteem aan te leggen, dat o.a. tot doel heeft om te voorkomen dat een eventuele verontreiniging op de begraafplaats zich niet onbeheerst naar de omgeving kan verspreiden via het oppervlaktewater of het grondwater.
De Wbb verving deels een oude bepaling uit de Wet op de lijkbezorging die stelde dat binnen een afstand van 2500 meter van een inrichting tot waterwinning geen begraafplaats mocht worden aangelegd en dat binnen een afstand van 50 meter van een begraafplaats geen gebouwen of werken tot winning van grondwater werden opgericht of aangelegd.
Welke conclusies kan men hier uit trekken? In Nederland mochten binnen een afstand van ongeveer 2500 meter van een punt waar drinkwater werd gewonnen, geen begraafplaatsen zijn. De provincies houden tegenwoordig ongeveer een vergelijkbare afstand aan, wanneer zij op kaarten grondwaterbeschermingsgebieden markeren. Voor meer gedetailleerde wetgeving zag de wetgever geen noodzaak. De inspectie voor de milieuhygiëne adviseert een drainagesysteem aan te leggen en de afwatering op een ringsloot of zuiveringsinstallatie te doen uitkomen, om een eventuele verontreiniging te voorkomen.
Tot zover de formele zijde, nu de inhoudelijke aspecten. Is er wel verontreiniging door een begraafplaats? Weinig of heel weinig, denk ik te kunnen zeggen. De huidige regelingen van de provincies borduren voort op de oude regels, zonder dat er werkelijk onderzoek aan ten grondslag ligt of het wel nodig is. Men wil en wilde geen enkele verontreiniging in de buurt van drinkwater en men neemt in het rijtje mogelijke vervuilers, zoals vuilstortplaatsen en industrie, de begraafplaatsen meteen maar mee. Datzelfde geldt voor het advies van de inspectie voor de milieuhygiëne. Het is verstandig een begraafplaats af te wateren, omdat hoog grondwater de lijkvertering hindert. Als men het water opvangt, bestaat er meteen de mogelijkheid het te zuiveren. De noodzaak is echter (nog) niet wetenschappelijk of anderszins aangetoond. Ik ben het althans nooit tegen gekomen. Ik hoorde ook vaker dat waterzuiveringsbedrijven vaak tegen lozing op het riool zijn, omdat zijn het water van begraafplaatsen als schoon ervaren en zij hun capaciteit liever voor echt vuil water gebruiken.
Het verhaal gaat - maar er is dus geen wetenschappelijk onderzoek bekend - dat lijkontbinding soms toxische stoffen kan opleveren. Ik wil dat best geloven, maar hoe en wanneer en hoeveel, weet niemand.
Ik wil u in dit verband niet de anecdote onthouden van een oude doodgraver, die al dat geklets over lijkengif maar onzin vond. Hij werkte zonder beschermingsmateriaal zoals handschoenen. En als hij iemand had opgegraven, at hij met smaak tussendoor zijn boterhammen op. En voor zover bekend leefde hij nog lang en gelukkig.
Maar nu weer ter zake. Ik heb er enkele jaren geleden wel eens met artsen over gesproken en vorig jaar ook met iemand van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Dat de laatstbedoelde persoon zich tot mij wendde met de vraag of er iets over gepubliceerd was, leek mij een beetje de omgekeerde wereld, maar geeft daardoor wel een beeld.
Het verhaal van artsen was dat stoffen die gebruikt worden voor chemokuren het lichaam op natuurlijke weg vrij snel verlaten en dat behandelingen vaak 1 tot 2 maanden voor iemands overlijden worden gestaakt, zodat er bij overlijden weinig of geen cytostatica meer in het lichaam aanwezig zijn.
Er is vorig jaar een literatuuronderzoek naar de gevolgen van chemokuren en radiotherapie gedaan i.v.m. vragen in de Tweede Kamer, maar dat was eigenlijk geen onderzoek maar gezoek: het was er niet. Of tenminste niets waar men wat aan had. Dan is het de vraag: waarom is dat er niet? Ik denk om de eenvoudige reden dat er geen of geen verontrustende gevolgen zijn, die het melden door artsen in publikaties waard zijn.
Ik constateer voorts - als detail - dat soms volkstuinen, waar mensen groente telen, vlak naast een begraafplaats liggen. Ik heb nog nooit van feitelijke problemen voor de volksgezondheid gehoord.
Al met al denk ik dat de gevaren klein zijn, maar dat het gezond verstand en het gevoel zeggen dat het verstandig is om een begraafplaats en een drinkwatervoorziening niet pal naast elkaar te leggen. Al was het maar om wanneer er ooit problemen met het drinkwater zouden zijn, de factor begraafplaats uit te kunnen schakelen. En dat zie ik persoonlijk meer als een emotioneel dan als een feitelijk noodzakelijk motief. Hoe ver die afstand zou moeten zijn, hangt denk ik af van de bodemgesteldheid en grondwaterstromen.
Hoe dat in Honduras zit, weet ik niet.
Als de afstand heel klein zou zijn, zou u nog aan een drainage kunnen denken, waarvan het water wordt afgevoerd in een andere richting dan die leidt tot het stuwmeer.
mr. W.G.H.M. van der Putten
28 juli 1998
