De en/of rekening bij overlijden (nut en onnut hiervan)
16 november 2002
Vraag nummer: 1559 (oude nummer: 1923)
Fri Nov 9 22:06:57 2001
Mijn vrouw en haar moeder (vader reeds langere tijd overleden) wensen al langere tijd niets te maken te hebben met de broer van mijn vrouw (meer kinderen zijn er niet). Dit gaat zover dat zij eigenlijk ook willen dat bij het overlijden van mijn schoonmoeder geen gelden naar de broer gaan, wetende dat dit niet geheel kan (kindsdeel) menen de dames de oplossing te hebben gevonden in een gezamenlijke en/of postbankrekening met daaraan gekoppeld een spaarrekening. Hieraan zou de broer dan niet kunnen komen.
De vraag is: is bij een overlijden de gelden uit een en/of (spaar)rekening geheel of gedeeltelijk onderdeel van de boedel.
Met dank voor de beantwoording.
Antwoord:
Sat Nov 10 00:57:35 2001
Geachte heer,
Wat uw schoonmoeder wil en wat u voorstelt is in wezen onrechtmatig. U merkt zelf al op dat uw zwager recht heeft op een kindsdeel (eigenlijk de legitieme portie, dat is iets anders) en dat uw schoonmoeder en vrouw dat enigszins willen omzeilen.
Eigenlijk moet ik aan mogelijk onrechtmatig handelen niet meewerken, maar de uitdaging om advocaat van de duivel te spelen is (te) groot.
We beginnen bij het begin. Als uw schoonmoeder komt te overlijden, gaat de erfenis naar haar 2 kinderen. Die krijgen ieder een kindsdeel. In dit geval, met 2 kinderen, de helft. Als uw schoonmoeder haar zoon zo min mogelijk wil geven, moet ze een testament opmaken en hem zo veel mogelijk onterven.
Ook moet ze haar dochter/uw vrouw als executeur testamentair benoemen en o.a. opdragen om de uitvaart te regelen en uit te voeren. Uw schoonmoeder kan haar zoon niet geheel onterven; op een deel van het kindsdeel (dat deel heet de zogenaamde legitieme portie) heeft hij recht. Zie o.a. de site www.notaris.nl.
Nu moet uw schoonmoeder (en uw vrouw) bedenken dat ze vast moeten leggen dat uw vrouw de uitvaart regelt. Dat kan ze vastleggen in een codicil, maar nog beter in een testament. Een testament moet door de notaris worden opgemaakt en kort wel geld, maar het kan een veelvoud aan kosten, ruzie en ergernis besparen. Als uw schoonmoeder overlijdt, heeft immers haar zoon - als niets geregeld is - even veel recht als uw vrouw om de uitvaart te regelen en bezit te nemen van de eigendommen/spullen van zijn moeder. Ik heb dus een dringend advies: voorkom mogelijk groot gedonder en zorg voor een testament, waarin het bovenstaande is geregeld.
Dan de idee van de en/of rekening. Vergeet dat maar. Van de en/of rekening zal bij het overlijden van uw schoonmoeder ook aan de erfgenamen - dus ook aan uw zwager - verantwoording moeten worden afgelegd. Niet relevant is of uw zwager daarvoor beschikkingsbevoegd is. Het gaat er om of uw schoonmoeder geld en goederen had. Uw zwager mag afrekening en verantwoording van de hele erfenis verlangen. Houdt uw vrouw de en/of rekening achter, dan heeft uw zwager als hij er achter komt toch een vordering en kan hij zelfs bij de politie aangifte doen van verduistering.
De en/of rekening is voor ouderen vaak wel een goed idee, maar om een andere reden. Als iemand overlijdt, worden diens bankrekeningen bevroren. Niemand kan aan het geld komen, voordat de notaris een akte van erfrecht heeft opgesteld en afgegeven. Dat duurt een paar weken. Als de overledene geld achter de hand heeft om bijvoorbeeld de uitvaart te betalen, kan men daar dus niet direct bij. Dat kan de familie wel, als de overledene een en/of rekening had. Maar het saldo van die rekening telt natuurlijk gewoon mee in de hele nalatenschap.
Als uw schoonmoeder wil dat zoveel mogelijk geld naar uw vrouw gaat, moet ze haar dat geld zoveel mogelijk gewoon schenken. Je moet de zaken met de bankrekening omdraaien. Als er een bankrekening is van uw vrouw (geen en/of rekening), die gewoon op naam van uw vrouw staat, maar waar ze haar moeder voor machtigt, heb je het door u beoogde effect. Het geld is dan formeel niet van uw schoonmoeder, maar van uw vrouw. Uw schoonmoeders naam staat niet bij de rekening. Maar als zij gemachtigd is, kan ze toch aan het geld komen als dat nodig is.
Dit is natuurlijk niet handig voor een bankrekening voor lopende inkomsten en uitgaven en alledaagse dingetjes, maar wel voor het spaargeld.
Hier zit echter weer een maar aan vast. En dat is dat soms schenkingen aan kinderen gezien kunnen worden als een voorschot op de erfenis, zodat andere erfgenamen kunnen stellen dat de betrokken kinderen al een deel van hun erfenis hebben gehad. Je kunt een vergelijking trekken met de 'actio Pauliana'; dit is een vordering van persoon A op persoon C, als die persoon C een bedrag of goederen heeft gekregen van B, terwijl A eigenlijk geld van B tegoed had. Dit speelt bij failissementen: als iemand nog wat bezittingen heeft, maar bang is om alles kwijt te raken aan schuldeisers, geeft hij het snel aan een bevriende derde. De schuldeisers kunnen het dan bij die derde opeisen. En omdat dit soort trucs en problemen van alle tijden zijn, bestonden ze ook al 2000 jaar geleden en werd zo'n vordering in het Romeinse recht en ook nog heden een 'actio Pauliana' genoemd. De vergelijking met de situatie van uw schoonmoeder moge duidelijk zijn. Hoeveel geld uw schoonmoeder aan uw vrouw zou kunnen schenken, of 'uitlenen', zonder dat er later problemen kunnen ontstaan, kan ik u niet zeggen. Dat hangt deels van het tijdsverloop af, van de tijd tussen de schenking en wanneer zij komt te overlijden en hoe netjes je het wilt spelen. Als het om grotere bedragen gaat, kan ook de Belastingdienst nog belasting (schenkingsrecht) eisen. Maar als het over een aantal jaren gespreid gebeurt, zijn er (flinke) vrijstellingen. De vraag is verder ook hoe uw zwager e.e.a. te weten zou kunnen komen. Achter het bestaan van een en/of rekening kan hij wel komen, want met de akte van erfrecht in de hand kan hij bij banken opvragen of zijn moeder er een (en/of of andere) rekening had. Achter het bestaan van een rekening op naam van uw vrouw kan hij niet komen.
Hoe het precies zit met schenkingen en vrijstellingen en zo kan de notaris vertellen, als uw schoonmoeder daar is om een testament op te maken. Nogmaals, dat is beslist aan te raden om onnodige problemen met uw zwager te voorkomen.
mr W.G.H.M. van der Putten
10 november 2001
