Begraven/cremeren zoontje na 5 maand zwangerschap
25 augustus 2002
Vraag nummer: 933 (oude nummer: 1260)
Geachte heer Van der Putten,
Reeds anderhalfjaar geleden zijn wij ons zoontje na 5 maand zwangerschap verloren.
Het is gebeurd in het Medisch Centrum Leeuwarden. De volgende dag zijn wij naar huis gegaan, zonder ook maar enige informatie over de mogelijkheden voor het afscheid nemen middels een begrafenis of crematie.
Ons werd verteld dat ons zoontje op een eerbiedwaardige manier zou worden gecremeerd.
Later zijn we door een televisie programma erachter gekomen dat ons zoontje met ziekenhuis afval is meegegeven. Dit is toch zeker niet eerbiedwaardig. Wij zijn er zeer van geschrokken, en afgezien van het verwerkingsprocess wat al moeilijk genoeg is, kwam dit er nog eens bovenop.
Wij kunnen niet begrijpen waarom het ziekenhuis geen openheid van zaken over geeft, want hadden wij het geweten dat begraven of cremeren mogelijk was, dan hadden we dit zeker gedaan.
Wij hebben begrepen dat er inmiddels in twee ziekenhuizen een nieuw beleid op dit gebied wordt toegepast, 1 in Groningen en waarschijnlijk het Sophia kinderziekenhuis in Rotterdam.
Waarom wordt dit beleid niet door alle ziekenhuizen opgepikt.
Wellicht is er een vereniging of groep die zich hiermee bezighoudt. Kunt u ons daar ook over informeren. Wij hebben dan onze kans gemist om de verwerking op een betere manier te laten verlopen, maar anderen mogen toch niet de dupe worden van een toch al ingrijpende gebeurtenis in een mensenleven.
Met vriendelijke groet,
Tjaard en Maartje van Komen
Franeker
Antwoord:
Geachte heer en mevrouw Van Komen,
Van uw vraag was ik wel wat onder de indruk. Uw relaas is toch wat persoonlijker en indringender dan de meeste vragen of directe mailtjes die ik in reactie op mijn vragenrubriek op internet krijg.
Uw verhaal staat niet op zichzelf. Er zijn de afgelopen maanden meer ervaringen bekend geworden van ouders die een ongeboren kind verloren en achteraf tot de conclusie kwamen dat een en ander niet zo is gelopen zoals zij eigenlijk gewild zouden hebben.
Dat heeft verschillende oorzaken. Wanneer je te maken hebt met een misgeboorte is je hoofd bepaald niet helder. Je hebt er waarschijnlijk niet eerder echt bij stilgestaan dat het met de zwangerschap ook wel eens mis zou kunnen gaan en wat je dan zou willen. Het overkomt je en als er dan in het ziekenhuis wordt verteld dat je zoontje op een eerbiedwaardige manier wordt gecremeerd, neem je dat waarschijnlijk aan.
Dat het ook anders kan en/of dat je het misschien ook anders wil, daar sta je dan niet echt bij stil.
Dat zal niet voor iedereen zo zijn. In onze vriendenkring is een echtpaar hetzelfde als u overkomen. Het kind hebben zij toen in stilte op een begraafplaats begraven. Ik heb ze eerlijk gezegd nooit durven vragen ofdat zij zelf op dat idee zijn gekomen dan wel of het ziekenhuis hen op die mogelijkheid wees.
Feit is echter dat veel ziekenhuizen in ieder geval tot voor kort een soort standaard-regeling hanteerden, waarbij een te vroeg geboren kind als - zoals dat technisch wordt aangeduid - 'specifiek ziekenhuisafval' wordt behandeld. Dat 'afval' - een heel lelijke en ongelukkige zakelijke term - omvat o.a. tijdens operaties verwijderde organen, geamputeerde lichaamsdelen, bij sectie verwijderd materiaal en andere menselijke resten. Het gaat niet als gewoon afval zoals oud verband of koffiebekertjes naar een afvalverbrandingsinstallatie, maar wordt apart gehouden en in speciale ovens gecremeerd. Maar dat zijn helaas toch ook zakelijke handelingen, waar eerbied en piëteit niet de boventoon zullen voeren zoals bij gewone crematies.
Ik weet dat in de richtlijnen die voor de behandeling van 'specifiek ziekenhuisafval' eind jaren '80 zijn opgesteld door de minister van VROM en de Nationale Ziekenhuisraad ruimte is gelaten voor het 'gewoon' begraven of cremeren van te vroeg geboren kinderen. Maar het komt er dan toch op aan of ouders in een ziekenhuis voldoende worden voorgelicht over de verschillende mogelijkheden. En dat bleek de afgelopen jaren vaak niet het geval.
Wat de ziekenhuizen doen of hebben gedaan om de voorlichting te verbeteren, kan ik u niet precies zeggen. Daarvoor ben ik onvoldoende thuis in de medische wereld. Ik weet uit kranteberichten e.d. dat een aantal ziekenhuizen zich de zaak hebben aangetrokken en een betere voorlichting hebben beloofd. Er bleken overigens ook ziekenhuizen te zijn die wél altijd al ouders hadden gewezen op andere mogelijkheden dan de standaardprocedure voor ziekenhuisafval, zoals een ziekenhuis in Tilburg.
Ik weet dat in ieder geval de uitvaartbranche zich deze publiciteit heeft aangetrokken. Het landelijke Platform Uitvaartwezen heeft een maand of 2 geleden een handleiding voor ziekenhuizen opgesteld over hoe ze het beste met dit soort situaties kan omgaan, zo las ik in vakbladen voor de uitvaartbranche.
Overigens gaat het op andere manieren ook niet altijd goed. Een paar weken geleden hoorde ik het volgende verhaal. In een bepaald ziekenhuis had men vroeger de gewoonte om te vroeg geboren kinderen in de tuin van het ziekenhuis te begraven. Het was geen echte begraafplaats, er stonden ook geen monumenten of zo, maar ouders wisten: dáár is mijn kind begraven.
Het ziekenhuis werd echter onlangs afgebroken. Het hele terrein ging op de schop. Niemand had zich er blijkbaar nog rekenschap van gegeven dat op een bepaalde plaats vroeger foetussen zijn begraven.
Ik hoorde het verhaal van een moeder die toevallig langs het terrein fietste en zich realiseerde dat bulldozers de grafrust van haar kind hadden verstoord. In haar geval was het 'graf' tientallen jaren oud, maar ze had er nu wel verdriet van.
Ik vertel u dit verhaal, omdat het verlies van een kind-in-wording ook veel andere mensen diep treft. En soms blijkt het je na tientallen jaren na een bepaald voorval méér te doen dan dat je zelf eerst had gedacht.
U staat met uw gevoelens niet alleen.
Vorige week was ik op bezoek bij een begraafplaats annex crematorium.
Meestal gaan de contacten per post en per telefoon. Als ik dan eens een keer een bespreking ter plaatse heb, ga ik met de beheerder ook meestal even kijken naar de toestand van graven die bij mijn bedrijf in beheer zijn en naar nieuwbouw, uitbreidingsplannen e.d.
Bij de recente uitbreiding van het columbarium bleken diverse nissen in gebruik te zijn als 'gedenkplaats'. Er stond geen asbus, maar er stonden diverse foto's en persoonlijke voorwerpen. Het ging om mensen die as hadden laten verstrooien en in één geval ook om mensen die in precies dezelfde omstandigheden zoals u een kind hadden verloren, maar die allemaal toch behoefte hadden aan een plek om de overledene te herdenken. En die vonden de ambiance van een begraafplaats annex columbarium, ook al was er verder niets meer van de overledene, veel passender dan bijvoorbeeld alleen een foto thuis op de schoorsteenmantel.
De beheerder kon er met voldoening over vertellen dat het de bewuste families zoveel voldoening gaf dat deze mogelijkheid bestond.
Iets dergelijks zou voor u misschien ook in aanmerking komen. In principe is het ook mogelijk alsnog een kindergraf of een gewoon graf op een begraafplaats aan te kopen als 'herdenkingsplek'. Kindergraven zijn vaak relatief goedkoop, zodat u het voor het geld niet echt hoeft te laten. Een steen met alleen een naam en een jaartal kan in zijn eenvoud heel indrukwekkend zijn, vooral in een rij tussen andere kindergraven.
U vraagt ook naar een groep of vereniging die zich hiermee bezig houdt. Er is een Vereniging Ouders van een Overleden Kind en een Vereniging van Ouders van Wiegedoodkinderen (SIDS). Ik heb alleen adresgegevens die enkele jaren oud zijn. Omdat het waarschijnlijk om adressen van vrijwilligers of bestuursleden gaat, is het maar de vraag of die actueel zijn.
Ik adviseer u om contact op te nemen met het Landelijk Steunpunt Rouwbegeleiding (LSR) in Utrecht, tel. 030-2343868. Men is op werkdagen bereikbaar tussen 9.00 en 13.00 uur. Men kan u daar vertellen of de genoemde verenigingen ook iets doen voor mensen met een te vroeg geboren kind, dan wel of er nog andere verenigingen zijn, en men kan u vast ook aan de actuele adressen helpen. Het LSR is overigens ook te vinden op deze site www.uitvaart.nl.
Het is een wat lang verhaal geworden, maar ik hoop dat het u wat verder helpt.
mr W.G.H.M. van der Putten
23 februari 1998
