Balsemingsverklaring
9 september 2002
Vraag nummer: 1065 (oude nummer: 1400)
Tue 29 Sep 1998
Als mortuariumbeheerders in een groot ziekenhuis verzorgen wij regelmatig de "balseming" van overledenen die naar het buitenland getransporteerd moeten worden. Daarbij wordt dan een door een arts (patholoog) ondertekende verklaring van balseming opgesteld waarin tevens een verklaring van niet-besmettelijke ziekte wordt gegeven.
Mijn vraag: Is ergens geregeld dat deze verklaring, althans v.w.b. de balseming, alleen door een arts kan worden ondertekend ? Het gedeelte betreffende doodsoorzaak en niet-besmettelijke ziekte kan waarschijnlijk in een apart zgn. medical statement worden opgenomen, zoals dat vaak gebeurt bij overledenen die wel naar het buitenland gaan maar niet gebalsemd hoeven te worden.
Bij voorbaat dank, m.vr.groet, Jan Barendregt
Antwoord:
Wed 30 Sep 1998
Geachte heer,
U vertelt dat ten behoeve van transport van overledenen naar het buitenland een door een arts (patholoog) opgestelde verklaring van balseming wordt opgesteld. Daarin wordt tevens een verklaring van niet-besmettelijke ziekte gegeven. U vraagt of deze verklaring voor wat betreft de balseming alleen door een arts mag worden ondertekend.
Mijn antwoord zal u waarschijnlijk verbazen.
Het is simpel: van mij hoeft het niet. Ook van de wetgever hoeft het niet. Een balsemingsverklaring is namelijk nergens in de Nederlandse wetgeving ter zake van lijkbezorging vereist en er zijn dan bij mijn weten ook geen voorschriften voor. Ik denk dat balseming niet door een arts verricht hoeft te worden.
Nergens wordt een verklaring van balseming vereist, dus er is ook geen voorschrift dat die door een arts wordt getekend. Ook in internationale verdragen is bij mijn weten geen balseming vereist. En dus ook geen balsemingsverklaring. En dus is er ook geen voorschrift dat die verklaring - die naar Nederlands recht dus van nul en generlei waarde is - door een arts getekend moet worden.
Er is evenwel geen enkel onderwerp op het brede terrein van de lijkbezorging, dat met zoveel loze regels, vaste praktijken en onzin is omgeven als het internationaal vervoer van lijken. Misverstanden, vooroordelen, onwetendheid enz. enz.; alles is hier tot een aparte cultus gegroeid.
Voor de meeste landen in de wereld (90%) zijn er vanuit ons land bezien maar heel summiere voorschriften voor het transport van lijken. Als er maar een verklaring is van de burgemeester, met 1 regel tekst wie de overledene is en waar het lijk naar toe gaat, dan is het goed. Er zijn geen voorschriften voor balseming of laissez-passers (lijkenpassen) of medical statements. Ook niet voor de kist.
Voor vervoer naar België en Luxemburg is alleen voorgeschreven dat de kist niet mag kunnen lekken.
Dus ook geen balseming, lijkenpassen, statements etc.
Voor een aantal landen van de Raad van Europa is bij verdrag voorgeschreven dat het vervoer van het lijk geschiedt in een ondoordringbare kist en dat het stoffelijk overschot vergezeld gaat van een lijkenpas, waarin staat dat aan de formaliteiten die van kracht zijn in het land van vertrek is voldaan. Op die lijkenpas moet ook de doodsoorzaak worden aangegeven. Bij dit laatste kan een besmettelijke ziekte aan de orde komen. Gewoon door het te noemen. Meer niet.
Waarom dan die medische verklaringen? Tja, dat is een gruwelijke combinatie van onwetendheid en een ingeslopen praktijk. Er is namelijk een uitgever, die de laissez-passers drukt, die iedereen gebruikt. En die uitgever drukt daar een medische verklaring onder. En iedereen denkt dat dat wettelijk voorschrift is of zoiets, maar dat is dus niet het geval. Dat ding kan rustig verscheurd worden. Allemaal overbodig werk.
Maar ja, zie zo'n praktijk maar eens ongedaan te maken. De uitgever wil omzet, de medici willen omzet en hoe zou u het vinden als een stukje werkgelegenheid wegvalt omdat men niet meer hoeft te balsemen?
Er zijn in de praktijk evenwel twee probleempunten:
- luchtvaartmaatschappijen stellen ook eisen voor het transport van overledenen;
- landen waar een lijk wordt ingevoerd, stellen soms ook eisen. Aan deze eisen moet feitelijk worden voldaan, ook al is er in Nederland geen wettelijke basis voor. Sommige landen kunnen balseming of een uitvoeriger medische verklaring als eis stellen. Een zeer uitgebreid overzicht van de eisen van nagenoeg alle landen in de wereld is opgenomen in het 'American Blue Book of Funeral Directors'. Deze jaarboeken worden uitgegeven door The American Funeral Director, 1501 Broadway, New York, NY 10036, USA (althans, een paar jaar geleden zaten ze op dit adres).
De landen die de Overeenkomst van Straatsburg inzake het internationaal vervoer van lijken geratificeerd hebben, mogen evenwel niet meer of geen hogere eisen stellen dan die in dit verdrag staan. Er is in de praktijk vaak een groot misverstand voor welke landen het verdrag geldt. Dat zijn NIET de landen die het verdrag hebben ondertekend. Het verdrag geldt alleen voor de landen die het verdrag hebben GERATIFICEERD. Ik zal u het hele recht rond verdragen niet uitleggen, maar dat is een groot verschil.
De lijst van landen waarvoor het verdrag geldt vindt u in de losbladige bundel Wet op de lijkbezorging van uitgeverij Vermande, in onderdeel E-1.1, in voetnoot 2 op blz. 2.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
-----
Naschrift:
Sinds 2010 is beperkte balseming (thanatopraxie) mogelijk.
Bekijk ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek > reportages > kijkersvragen > uitvaartverzorging.
Bijvoorbeeld de vraag Wat is thanatopraxie en hoe werkt het?
