Reactievraag op 4694 (verschil tussen een lijk en de overblijfselen van een lijk)
27 september 2004
Vraag nummer: 3332 (oude nummer: 4702)
Geachte heer van der Putten,
In uw antwoord op vraag 4694 stelt u dat het in dit geval gaat om "lijken" in de zin van de wet.
Ik meen eens in een antwoord van u gelezen te hebben dat u stelt dat men na de grafrusttermijn van 10 jaar spreekt over stoffelijke resten. M.n. voor de kosten van grafschudden van belang. (ruimen/ herbegraven, u bekend)
Ben ik abuis of is het puur een verwisseling van de termen lijk en stoffelijke resten. In de Wlb. is hier toch een wezenlijk verschil?
Alvast mijn dank voor uw reactie.
Vriendelijke groet,
Anthony Voskuijl
Begrafenisonderneming
Blankestijn-Veenendaal
Antwoord:
Geachte heer Voskuijl,
Er zijn twee begrippen die - wettelijk gezien - strikt moeten worden onderscheiden: 'lijk' en 'overblijfselen van een lijk'. Het eerste begrip staat in artikel 2 van de Wlb gedefineerd: een lijk is het stoffelijk overschot van een overledene en doodgeborene. In artikel 31 , dat over ruiming gaat, wordt in het derde lid gesproken over de overblijfselen van een lijk.
Ik hanteer die termen niet altijd even consequent in die zin dat ik ook de term 'stoffelijke resten' of 'resten' gebruik om een beetje variantie in de tekst te hebben. Soms heb ik het ook over een lichaam (vooral in antwoord op vragen van nabestaanden; de term 'het lijk' komt wat hard en kil over als het om iemands vader, moeder, partner of kind gaat).
Ik gebruik ook de term 'resten' als neutrale term als in het midden kan blijven - of wanneer uit het vervolg van de zin of het verhaal pas blijkt - of het om lijken of om overblijfselen daarvan gaat. Zo ook in vraag 4694.
De termen 'lijk' en 'overblijfsel van een lijk' zijn eigenlijk puur abstracte begrippen, die alleen een juridische status aangeven.
Als iemand 11 jaar geleden begraven is en het graf nu geruimd wordt, kan een heel compleet skelet naar boven worden gehaald. Formeel is het 'slechts' het overblijfsel. Wordt datzelfde graf geopend om de resten elders te begraven of om te cremeren, dan is en blijft het formeel een 'lijk'.
Als een graf van 80 jaar oud wordt geopend en er worden slechts enkele stukjes bot aangetroffen, dan is het weer precies hetzelfde verhaal: als het gaat om ruiming dan gaat het om overblijfselen; moet er opnieuw individueel worden begraven of gecremeerd dan hebben we het over een (juridisch) volwaardig lijk.
Wat heel veel mensen heel lastig vinden, is dat het onderscheid dus niets te maken heeft met de ouderdom van het lijk, de termijn van begraven of hoeveel resten er nog zijn. Stel dat de stoffelijke resten door omstandigheden nauwelijks verteerd zijn en men bij ruiming na 10 jaar een zogenaamde pop aantreft, dan zijn het toch overblijfselen. Als in een graf van 100 jaar slechts 1 botje wordt aangetroffen dan is dat toch een lijk.
Er is nog een manier om onderscheid te maken en dat makkelijk te onthouden: het ene geval is onpersoonlijk, het andere geval is persoonlijk. Men ruimt altijd een graf; men ruimt nooit een persoon. Dat is dus onpersoonlijk. En aan de andere kant wil men altijd een bepaalde persoon opgraven en herbegraven of alsnog cremeren; nooit 'zomaar' de inhoud van een graf. Een lijk is dus altijd 'persoonlijk'.
Het ligt helemaal aan de bedoeling wat men met die stoffelijke resten wil doen, of het om ruimen of opgraven gaat. Men kan dat aan de handeling zelf (graven, resten uitnemen) niet zien. Pas aan de vervolghandeling (individueel herbegraven of anoniem in knekelput).
Het kan zijn dat men halverwege van mening/bedoeling verandert; dan verandert dus ruimen in opgraven en andersom. Stel dat nabestaanden bij een begraafplaats komen. Het hek is gesloten en men hoort dat er geruimd wordt. "Oh ja, waar? Hé, in dat vak ligt vader. Goh, ruimen? Kunnen we hem niet laten herbegraven? Ja?" Dan kan dus ruimen worden omgezet in opgraven. Je hebt dan nog een formeel probleempje omdat er geen verlof van de burgemeester is. Dat verlof kan onmiddellijk worden aangevraagd; in theorie kan het dezelfde dag worden verleend (dat zal niet gebeuren, maar als een ruiming in gang is gezet is het feitelijk bezwaarlijk om te stoppen. De ruiming/opgraving kan m.i. beter gewoon doorgaan en met het verlof achteraf voldoen je toch aan alle regels. Wat er gebeurt is niet onomkeerbaar, dus ik meen dat het alles wegende verantwoord is om het karwei af te maken zonder dat het verlof dan rond is).
Andersom kan het denkbaar zijn dat men aan een opgraving bezig is, de rechthebbende zich bedenkt en zegt; "Ruim maar". Dan verandert datzelfde moment de juridische status.
Soms vinden mensen dat erg lastig, dat ze 'van buiten' niet kunnen zien wat het is. Juridisch is dat echter niet ongebruikelijk. Of iemand een moord pleegt of dat het om doodslag gaat, is een verschil dat je aan de handeling zelf niet kunt zien. Als iemand met een pen schrijft, kun je niet zien of de schrijver de eigenaar is, of de houder of de bezitter van die pen. Het kan zijn eigen pen zijn, hij kan hem geleend hebben of hij kan hem gestolen hebben. Uit de omstandigheden blijkt de juridische status. En zo is dat men opgraven en ruimen ook.
En inderdaad kan dat verschil maken in de kosten, als een begraafplaatshouder voor de verschillende handelingen verschillende tarieven hanteert.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
