Grafrecht (wat is de juridische status?)
13 september 2004
Vraag nummer: 3307 (oude nummer: 4642)
Geachte heer Van der Putten,
Mijn zusje heeft (via onze moeder) het grafrecht over twee graven verworven. De grafrechten berustten oorspronkelijk bij de vader van mijn moeder respectievelijk een broer van mijn moeder (van wie geen nakomelingen in leven zijn).
T.a.v. van deze grafrechten is mijn zusje in conflict geraakt met de gemeente. Hierover hebben wij in het verleden contact met u gehad. Inmiddels is de kwestie opgelost, d.w.z. is mijn zusje krachtens een rechterlijke uitspraak in het gelijk gesteld.
Het verhaal is echter nog niet afgelopen. Een nicht van ons heeft mijn zusje voor de rechter gedaagd. Zij verwijt mijn zusje aanspraak te hebben gemaakt op de grafrechten zonder voorafgaand overleg met haar en andere familieleden. In de dagvaarding wordt bevestigd dat de gemeente mijn moeder, omdat zij de enige uit het gezin van haar ouders is die nog in leven is, als erfgenaam van de grafrechten heeft aangemerkt.
Mijn zusje heeft inmiddels via haar rechtsbijstandsverzekering een advocaat in de arm genomen.
Als bij de kwestie nauw betrokken familielid en jurist zou ik graag wat meer willen weten over de juridische status van het grafrecht. Zou u mij op bepaalde literatuur kunnen wijzen of mij in het licht van het bovenstaande iets kunnen vertellen over de juridische status van het grafrecht.
Uiteraard zijn mijn zusje en ik bereid u meer informatie te verstrekken over deze kwestie.
Alvast hartelijk dank voor uw reactie!
Met vriendelijke groet,
M.P.
P.S. Ik heb ook een vraagje aan de notaris van deze site gesteld.
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Ik kan mij de kwestie van enkele jaren geleden nog goed herinneren.
Over de juridische status van het grafrecht is bij mijn weten alleen iets geschreven in mijn Handboek Wet op de lijkbezorging uit 1993 en het boek Begraving uit 2000 (uitg. SDU/Vermande).
Echter, in die boeken is alleen het grafrecht vanuit de wettelijke optiek de invalshoek. Dan gaat het om formele eisen zoals het schriftelijk gevestigen, maar slechts deels om materi"ele kenmerken zoals het karakter van het zakelijk recht en de wijze van overdracht. Wat hier aan de orde is, in uw geval, is de vraag hoe een grafrecht overgedragen kan worden, wat de rol van een beheersverordening of -reglement van de houder van de begraafplaats in dit verband is en hoe en of het erfrecht een rol daar in speelt. Daar zijn echter bij mijn weten geen afgeronde samenhangende artikelen over gepubliceerd. Ik heb al jaren in het achterhoofd om bijvoorbeeld eens een uitgebreid artikel te schrijven over grafrecht en erfrecht en wat ze wel en niet met elkaar te maken hebben, bijvoorbeeld voor in WPNR, maar daar komt het maar niet van. Tijdgebrek om er eens rustig voor te gaan zitten. Want zo'n type artikel schrijf je niet in een los kwartiertje hier en half uurtje daar, ook al heb je de stof grotendeels wel in het hoofd.
Overigens wil ik wel iets zeggen over het grafrecht en erfrecht. Het zijn van erfgenaam van een rechthebbende op een graf geeft een obligatoir recht op het graf. Dat is geen exclusief recht. Andere erfgenamen kunnen hetzelfde obligatoire recht hebben. Het obligatoire recht houdt slechts het recht in om om overboeking van het graf te kunnen vragen. Als er derden zijn, die dit ook vragen, geeft het erfrecht een sterker recht ten opzichte van personen die dit niet hebben. Echter, die derden kunnen op andere basis aanspraken maken, bijvoorbeeld de wens van de overledene, die bekend is. Neem bijvoorbeeld een graf van oma; de kinderen zijn erfgenaam, maar een kleinkind had een bijzondere band en oma zei "Zorg jij later maar voor mijn graf". Dan geeft die uitspraak ook een recht, maar dan op basis van artikel 18 Wet op de lijkbezorging. Ik meen dat dit ook sterker is dan het obligatoire recht op basis van het erfrecht. Een ander voorbeeld; stel dat iemand geen partner en kinderen heeft, maar wel broers of zussen. Enkele van die broers of zussen zijn erfgenaam, anderen zijn onterfd. Dan hebben de erfgenamen meer recht op grond van het erfrecht.
Maar die aanspraak wil niet zonder meer zeggen dat men het grafrecht heeft of zal krijgen. Mijn krijgt het grafrecht pas nadat de houder van de begraafplaats dit schriftelijk heeft bevestigd. Zie de vraag van vanochtend, 4640, over grafrechten.
Aan de andere kant hoeft de houder/eigenaar van een begraafplaats niet te onderzoeken of iemand een obligatoir recht heeft of niet, of in een testament als opvolger is benoemd. Hij kan de eerste persoon die zich meldt en een redelijk belang heeft, als nieuwe rechthebbende accepteren. Zodra zich dan een andere persoon meldt die zegt meer aanspraken te hebben (u kent de kwestie van enkele jaren geleden), dan moeten die personen het onderling uitzoeken. De houder van een begraafplaats kan niet anders dan daar neutraal tegenover staan. Het heeft ook geen zin om de houder van de begraafplaats te dagvaarden, want als die het graf heeft overgeschreven en dat schriftelijk is bekrachtigd, dan kan die dat recht niet eenzijdig intrekken. Tenminste, als hij dat doet, is dat ongeldig.
Maar dit even tussendoor, enkele juridische aspecten van het grafrecht.
Volgens mij is het helemaal niet nodig om over de overdracht van een grafrecht met iedereen in een familie te overleggen. Het is ondoenlijk, zo niet onmogelijk, om overeenstemming te bereiken en het legt een onevenredig beslag op tijd, geld en energie.
Ik kan u voorts alleen verwijzen naar de 'sub-rubriek Graf overschrijven', waar deels vergelijkbare gevallen worden besproken en impliciet ook de kenmerken en eigenschappen van het grafrecht aan de orde komen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
