Afstand graf/grafbedekking op lijst bijzondere grafbedekking
11 april 2008
Vraag nummer: 5349 (oude nummer: 10613)
Mijnheer Van der Putten,
Vorige week heb ik u een vraag gesteld m.b.t. het plaatsen van gedenktekens op graven door derden waarvan reeds afstand is gedaan. vraag 10560. In relatie met deze vraag heb ik nog een aantal vragen.
Op hetzelfde kerkhof, eerste begraving vond plaats in 1854, kunnen nog 148 bijzettingen plaatsvinden (1-diep). Omdat we heel veel vragen kregen of er niet nog ergens een beetje ruimte voor een nieuw graf kon worden gecreeërd, hebben we de begraafplaats gesloten voor het uitgeven van nieuwe graven omdat er echt geen ruimte voor nieuwe graven is.
Omdat de eigen graven zijn uitgegeven voor onbepaalde tijd betalen de rechthebbenden onderhoud zolang als zij dat wensen. Een aantal rechthebbenden heeft aangegeven niet meer het onderhoudsrecht te willen betalen. Wij geven aan dat ze dat schriftelijk moeten aangeven en afstand van hun rechten en plichten moeten doen. Ook willen we dat ze schriftelijk aangeven of ze het gedenkteken wensen te behouden of niet (het wordt altijd 12 weken ter beschikking gehouden als de rechthebbende aangeeft het niet te willen hebben, daarna wordt het vernietigd). Nu hebben wij een aantal van deze stenen in depot staan, maar ze mogen niet worden vernietigd omdat de historische vereniging zich bij de wethouder heeft beklaagd dat alles weggaat en er zo kaalslag op de begraafplaats ontstaat.
Ook waren er een aantal eigen graven waarvan de rechthebbenden niet meer te achterhalen waren, hiervoor hebben wij een oproep geplaatst in de krant, op de gemeentepagina en stekers geplaatst bij de betreffende graven. Wij hebben de mensen 12 maanden de tijd gegeven zich te melden bij de gemeente. Na 12 maanden hebben wij nog een laatste oproep in de krant en gemeentepagina geplaatst. Hierop heeft niemand zich gemeld. In principe zijn de graven van ons en kunnen de gedenktekens eraf. Ook hier heeft de historische vereniging zich weer kwaad om gemaakt en zich bij de wethouder en burgemeester gemeld. Dit heeft nu tot gevolg gehad dat van deze graven de gedenktekens niet af mogen tot nader orde. M.b.t de graven waarvan rechthebbenden afstand hebben gedaan, heeft de historische vereniging het verzoek gedaan bij B & W om deze weer terug te plaatsen.
Mijn inziens kan dit niet want dan schep je een precedent werking en waar blijven we dan met het gelijkheidsbeginsel. Ik betaal niet en doe afstand en mijn steen blijft erop en de buurman betaald wel en heeft hetzelfde recht.
Verder doet zich ook nog het volgende voor:
Volgens onze beheersverordening (opgesteld conform modelbeheersverordening van de VNG) staat het volgende
Hoofdstuk VIII Instandhouden historische graven en opvallende grafbedekking
Artikel 25 Lijst
1. Het college houdt een lijst bij van graven die van historische betekenis zijn of waarvan de grafbedekking een opvallende kwaliteit heeft.
2. Alvorens tot ruiming van graven wordt overgegaan onderzoekt het college of er graven zijn die in aanmerking komen om op de lijst te worden bijgeschreven.
3. De gemeenteraad beslist over het ruimen van graven en het verwijderen van grafbedekkingen die op de in het eerste lid bedoelde lijst staan.
Nu hebben wij geen lijst conform artikel 25 lid 1 maar het gedoe met de historische vereniging heeft tot gevolg dat we dit gaan opstellen. Lid 2 en 3 zullen bij ons niet tot uitvoering komen want graven worden bij ons niet geruimd. Dan krijg je de volgende vraag wanneer is iets oud en behoudenswaardig, is dat 50 jaar of 100 jaar?. Vereniging Terebinth is 15 jaar geleden op onze begraafplaats geweest en heeft aangegeven dat enkel het smeedijzeren hek van bijzondere betekenis was. Achterop de begraafplaats staat een drenkelingenhuisje en verder staan er een aantal grafkelders met bovengrondse opbouw. De gedenktekens op de graven zijn over het algemeen van Belgisch hardsteen en van niet bijzondere uitvoering.
Ik heb Terebinth verzocht of zij een verslag van dit inspectiebezoek hebben gemaakt en of wij hiervan een afschrift kunnen krijgen. Ik heb er in principe geen bezwaar tegen als het drenkelingenhuisje en het hek op deze lijst zouden komen, maar wat als alle grafbedekking die er nu staat daar ook op komt? Ik zie het financiële plaatje al voor mij, laat staan het judische verhaal.
Ervaringen uit het verleden laten zien dat een grafkelder opknappen zo 10.000,00 kost. Het zijn prachtige kelders, maar als plaatsing op deze lijst tot gevolgd heeft dat de gemeente moet gaan betalen bij het laten afweten van de rechthebbende zie ik het somber in. Tevens hebben we één kelder die nog leeg is en waarin drie personen kunnen worden geplaatst. Stel dat deze rechthebbende weet dat wanneer je niet het onderhoud meer betaald de gemeente dit gaat doen omdat de kelder op de lijst van bijzondere grafbedekking staat.
Kortom; ik ben niet tegen het plaatsen van de kelders op de lijst maar ik maak mij zorgen om de financiële afhandeling van het geheel. De overige grafbedekking is absoluut niet bijzonder en die zou ik niet op de lijst plaatsen. De begraafkosten zijn op dit moment voor 71% kostendekkend de rest komt uit de algemene middelen. Kunt u mij een jurisch onderbouwd antwoord geven in deze voor mij moeilijke kwestie. Tevens vraag ik mij ook af, wie laat je bepalen welke grafbedekking bijzonder is. De Terebinth, de historische vereniging of doe je dat zelf?
Met vriendelijke groet,
Astrid van der Meer
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Het is dan inderdaad logisch - en mogelijk - om geen nieuwe graven meer uit te geven. Maar het is verwarrend als u zegt dat de gemeente de begraafplaats gesloten heeft (voor het uitgeven van nieuwe graven), omdag de Wet op de lijkbezorging (Wlb) het begrip 'sluiting' alleen gebruikt voor het niet meer mogen begraven. Dat is iets anders.
Of men, als men geen onderhoud meer wenst te betalen, ook afstand van het graf zou moeten doen, is iets waar ik vraagtekens bij zet. Als men van oorsprong niet verplicht was om onderhoudskosten te betalen, is het nu stoppen ervan geen reden om de grafrechten te beëindigen. Als het betalen van onderhoudsbijdragen wel verplicht was, hoeft u niet te vragen of een rechthebbende afstand wil doen: als hij niet voldoet aan zijn verplichtingen stopt gewoon het grafrecht vanzelf. Natuurlijk moet u betrokkenen daar dan wel duidelijk op attenderen. Maar het vergt dan geen actie van hen in die zin dat zij actief afstand moeten doen. Het niet betalen van verplichte kosten is hetzelfde als het niet verlengen van de termijn van een graf voor bepaalde tijd: de rechten houden dan automatisch op.
Dat er eigen graven waren waarvan de rechthebbenden niet te achterhalen zijn of waren, is op zich geen geldige reden om het grafrecht vervallen te verklaren. Het grafrecht is een zakelijk gebruiksrecht. Zakelijk betekent: het rust op de zaak, het graf in dit geval. Het recht bestaat ook als er geen persoon is die het recht uitoefent of in handen heeft. Men moet de rechten toch respecteren. Kwestie van afspraak en bestuurlijke integriteit.
Nu kan het best zijn dat zulke grafrechten toch vervallen verklaard mogen worden, maar alleen als daar een geldige reden voor bestaat. Bijvoorbeeld wanneer in de oude verordening of de oude akte van uitgifte stond dat de rechten zouden vervallen als ze niet tijdig overgeschreven werden op naam van een nieuwe rechthebbende als de oude overleden was. Maar zonder zulke - wederzijds bij aanvang van het recht overeengekomen - bepalingen is er geen geldige mogelijheid de rechten te beëindigen, behalve voor onteigening of door gebruik te maken van de verwaarlozingsregeling van artikel 28, lid 4 en volgende, van de Wlb.
Het lijkt me ook niet wenselijk om stenen weer op graven te plaatsen, alleen omdat de historische vereniging dat leuk vindt. In extremo zou je dan nooit een graf mogen verwijderen, want alles is historie.
Het is best denkbaar dat je als gemeente een aantal graven zou willen bewaren, om diverse redenen. Maar dan moet je de juiste weg volgen en het op de juiste manier aanpakken. De juiste weg is om in het kader van het monumentenbeleid van de gemeente te bepalen welke graven en monumenten waardevol zijn en waarom. Je behoort ze dan ook de status van beschermd monument te geven. Daar moet je dan ook criteria voor opstellen en dat beleid door de raad laten accorderen.
Het handhaven van grafmonumenten brengt ook kosten en risico's met zich mee. De gemeente is dan aansprakelijk voor het geval dat een oud monument omvalt en schade aan derden veroorzaakt. Het onderhoud van de begraafplaats wordt er door belast. Het is dan zuiver om een (deel van het) budget voor monumentenzorg over te hevelen naar het budget voor de begraafplaats. Maar dat moet een bewuste, zuivere, bestuurlijke afweging zijn.
Ik kan uw zorgen helemaal begrijpen en ik ben het helemaal met u eens dat dit ongewenste precedenten schept.
Uw gemeente heeft net als vele andere gemeenten de bepaling inzake het 'Instandhouden historische graven en opvallende grafbedekking' uit het VNG-model overgenomen. Ik krijg altijd eerlijk gezegd wat kriebels van deze bepaling. Enerzijds ben ik er hartstikke voorstander van om bijzondere dingen te bewaren, ook op funerair terrein. Maar artikel 25 is niet de juiste manier. Het vaststellen van een lijst als bedoeld in artikel 25 heeft juridisch en feitelijk geen enkele betekenis. Je kunt als gemeente best zo'n lijst opstellen - dat juich ik van harte toe - máár doe dat in het kader van het monumentenbeleid. Het heeft niks te maken met de begraafplaats als voorziening om mensen de gelegenheid te geven om dierbaren te begraven. Het is oneigenlijk en schept alleen verwarring in taken en bevoegdheden. De monumentenambtenaar en -wethouder behoort verantwoordelijk te zijn voor bijzondere graven, niet de beheerder en bestuurder die de begraafplaatsexploitatie in portefeuille heeft.
Het is overigens ook helemaal niet nodig om grafmonumenten die men wil bewaren, op het oorspronkelijke graf te zetten. Men kan ook een soort van eregalerij elders op de begraafplaats maken of de monumenten op een andere manier bewaren.
Als een gemeente dit onderwerp eens serieus en deskundig wil laten beoordelen, met praktische (en kostenbesparende) tips, geef ik graag de tip om eens vrijblijvend contact op te nemen met het Bureau Funeraire Adviezen van drs. Leon Bok te Amsterdam (www.funerair.nl).
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
