Sanering begraafplaats en gevonden sieraden
15 november 2002
Vraag nummer: 1548 (oude nummer: 1911)
Wed Jan 24 22:41:07 2001
Wij staan voor een sanering van een groot gedeelte van onze r.k. begraafplaats. O.a. zal de grond gezeefd worden.
Nu wordt de vraag gesteld of er, en zo ja welke, richtlijnen zijn m.b.t. sieraden e.d. die tevoorschijn komen uit graven waarop geen grafrechten meer rusten, c.q. waarvan geen rechthebbenden meer bekend zijn.
B.v.d.
Antwoord:
Thu Jan 25 01:28:44 2001
Geachte heer Van der Horst,
Er zijn geen vaste richtlijnen, in de zin dat er wettelijke voorschriften zijn, voor de vraag wat te doen met sieraden (of andere materialen) die worden gevonden bij de ruiming van een graf. Maar er is wel een algemeen gehanteerde gedragslijn.
De wet zegt dat bij ruiming van graven de stoffelijke resten die eventueel worden gevonden, elders begraven moeten worden. Dat kan dieper in hetzelfde graf, of in een knekelput, eventueel ook op een andere begraafplaats. Gebruikelijk is om alles wat men soms nog in de grond kan aantreffen, met die stoffelijke resten her te begraven. Bijvoorbeeld kleding of een gebit of een bril, om maar eens iets te noemen. En ook eventuele sieraden.
Nu denk ik zelf dat het wat theoretisch is om te denken dat er (veel) sieraden worden gevonden bij de ruiming van een graf. Nederlanders zijn in de regel toch te nuchter om 'zomaar' sieraden te begraven.
Sieraden zijn juist mooie erfstukken om de overledene nog in ere te houden. Als iemand met sieraden wordt opgebaard, neemt de uitvaartverzorger ze gewoonlijk voor het definitief sluiten van de kist af en geeft ze aan de familie. Weduwen dragen soms twee trouwringen, ten teken dat ze weduwe zijn, of laten de ring van de overleden man vermaken in een andere sieraad.
Denkbaar is echter dat men vergeet om een trouwring af te doen, of dat een ring inmiddels zo strak om een vinger zat, dat die niet meer te verwijderen was. Dan kan het zijn dat men nog wel eens iets vindt.
Ook al zijn er geen strikte voorschriften, men heeft overigens ook weinig keus. Het ligt emotioneel wat lastig om gevonden sieraden aan de familie te geven. Bovendien, welk kind heeft er dan recht op?
Sieraden die niet van edelmetaal of edelsteen zijn, zijn geroest of anderszins aangetast. Daarnaast is bij grootschalige ruimingen ook niet duidelijk wat uit welk graf komt.
EnÂ… wat kan men er anders mee doen dan herbegraven? De sieraden zijn juridisch gezien 'res nullius'(spullen die door de vorige eigenaar zijn prijs gegeven)* en inmiddels eigendom van de begraafplaats geworden. De familie heeft dus geen recht op teruggave. Mij is een zaak bekend van enkele jaren geleden, waarbij een grafdelver goud uit kiezen achterover drukte. Daar heeft hij vast bijzonder veel spijt van gekregen, want hij kwam op een onzachte manier met justitie in aanraking en heeft zijn baan verloren. Het heeft ook weinig zin om als begraafplaatsbestuur edelmetaal in een doosje te bewaren.
Een optie zou nog wel kunnen zijn om met een crematorium in de buurt contact op te nemen en sieraden e.d. daar naar toe te brengen. Crematoria verzamelen namelijk resten van sieraden of ander waardevol materiaal zoals edelstaal van kunstheupen. Alles van alle crematoria wordt ingezameld en voor hergebruik aan bepaalde geselecteerde bedrijven verkocht. De opbrengst wordt geheel aan goede doelen besteed.
Persoonlijk, als ik u was, zou ik er echter voor kiezen om alles her te begraven, samen met de gevonden stoffelijke resten. Ik denk dat dat het meeste in de buurt komt van het respecteren van de laatste wens van de betreffende overledenen en hun familie, namelijk dat alles bij elkaar blijft.
mr W.G.H.M. van der Putten
25 januari 2001
* Ik kreeg later van een lezer opmerking dat hij het begrip 'prijs geven' niet kende en of ik dit kon toelichten. Natuurlijk. Prijs geven is een mooie term voor weg gooien, er afstand van doen.
En 'res nullius' klinkt heel gewichtig, maar het gaat om alledaagse dingen. Denk aan een plastic bekertje uit een koffieautomaat; u drinkt de koffie en gooit het bekertje weg. Of het plastic bakje of een papieren tuit waar u in de snackbar frites in krijgt. Of het papiertje om een snoepje. Allemaal res nullius. Dingen die men weggooit en dan 'van niemand' meer zijn. De eerste die een gebruikt bekertje of papiertje opraapt, mag eigenaar worden.
Het ligt iets anders wanneer die prijs gegeven spullen zich bevinden tussen de goederen of in de grond van iemand anders. Dan is die iemand anders eigenaar. Zodra men spullen op een begraafplaats begraaft, ongeacht of ze van waarde zijn, wordt de begraafplaats eigenaar. Het begraven of toestaan dat het begraven wordt, houdt in dat men er afstand van doet want niemand kan in redelijkheid eisen, verwachten of afspreken dat hij die spullen 'uitleent' of er tijdelijk afstand van doet en later weer terug krijgt.
De term 'res nullius' komt uit het Romeinse recht. Ik onthoud het zelf, omdat ik weet dat 'res' 'zaak' betekent en de gehele term dus zoiets als 'een zaak van nul of generlei waarde'.
