Begraven gebalsemd lijk
2 november 2006
Vraag nummer: 4553 (oude nummer: 8445)
Geachte heer Van Putten
Ik heb een vraag:
Wij hebben kortgeleden een lijk begraven, van een nederlander, die op Aruba is overleden.
Het lijk is -via een bij ons goed bekende ondernemer- bij ons afgeleverd, met keurig een verlof tot begraven, dat afgeven is door de ambtenaar van de burgelijke stand.
Wij krijgen op onze kleine begraafplaats zelden repatriëringen en nog minder van overzee, toch naar mijn idee geen reden tot ongerustheid.
We zijn een week later en er ontstaat een gerucht, dat het lijk gebalsemd is.
Om daar duidelijkheid in te krijgen bel ik met de betrokken ondernemer en confronteer hem met het gerucht.
Zijn antwoord is: "Ik kan je uit de droom helpen, dat lijk was gebalsemd dat heb ik zelf gevoeld."
Over de kwaliteit van de balseming weet hij geen uitspraak te doen. Volgens hem zijn alle lichamen, die uit het buitenland komen min of meer gebalsemd, anders krijg je een lichaam niet per vlieguig verzonden.
Ik ben sprakeloos.
Er staat natuurlijk in de wet, dat er wel gebalsemd mag worden, indien de bestemming van het lichaam het buitenland is. In mijn naiviteit denk ik dan: omdat sommige landen dat wel toestaan en dan mag het wel .
Ik voel me niet schuldig, want ik heb een verlof tot begraven ontvangen.
En had geen enkele aanwijzing dat er sprake zou zijn van balseming.
Ik voel me wel slachtoffer, want ik heb nu wellicht een probleem voor de toekomst.
Mijn vragen zijn:
Klopt het dat er niet meer gevlogen wordt met ongebalsemde lichamen?
Hoe kan het dan dat er een verlof tot begraven wordt afgegeven waarop niets staat over balseming.
Wie is in een dergelijk geval verantwoordelijk.
Wat moet ik doen om dit voor de toekomst te voorkomen.
Heeft u antwoorden voor mij of kunt u mij doorverwijzen naar instanties, die zich daar mee bezig houden.
Met Vriendelijke groeten,
Antwoord:
Geachte heer,
Ik denk ook dat het lijk gebalsemd was, zeker nu de uitvaartondernemer het zegt. Maar dat is hoogstwaarschijnlijk geen probleem.
Men moet er bij alle gevallen dat een lichaam uit het buitenland komt, behalve uit de Benelux of net over de grens uit Duitsland, rekening mee houden dat het lijk gebalsemd is. Simpelweg omdat het vaak nog voorschrift is van de vliegtuigmaatschappij, anders vervoert men niet. Ik kan wat dat betreft het verhaal van de ondernemer bevestigen.
Er staat in de wet dat een lijk niet conserverend behandeld (zoals gebalsemd) mag worden, behalve voor vervoer naar het buitenland, voor ontleding en een enkele andere uitzondering. Er staat nergens in de wet dat een geconserveerd of gebalsemd lijk niet begraven of niet gecremeerd zou mogen worden. Dat mag wel. Ten eerste moet je die stoffelijke overschotten ook ergens laten. Ten tweede geeft het in de praktijk nauwelijks of niet een probleem. De mate van balseming is gericht op korte termijn en transport. Niet op het duurzaam conserveren van een lijk zoals de oude Egyptenaren plachten te doen of zoals met het lijk van Lenin is gebeurd.
De lijkvertering zal door de balseming later inzetten, maar wel op gang komen.
Wij hebben deze thematiek ook wel besproken, jaren geleden al in het kader van de LOB, toen ik daar nog bestuurslid van was, om te bezien of ze bepaalde maatregelen of regelgeving vroegen. Vooral ook oude ervaren begraafplaatsbeheerders naar ervaringen gevraagd. De conclusie was dat geen verband kon worden gelegd met een slechte lijkvertering en de repatriëring en balseming van een lijk. De indruk bestaat dat zo'n lijk van overzee uiteindelijk toch niet heel veel langzamer ontbindt.
De LOB heeft eind jaren '90 bij het ministerie van Binnenlandse Zaken gevraagd of ze er onderzoek naar kon doen en of het ministerie dan financieel aan dat onderzoek wilde bijdragen. De minister wilde dat niet doen.
Wat men binnen de LOB altijd propageert is om dit soort bijzondere zaken te registreren. Opschrijven en bewaren. Meten is weten. Stel op een formulier voor een begrafenis de standaard vraag of een lijk gebalsemd is, uit het buitenland komt e.d. Dan kan er rekening mee worden gehouden bij de ruiming. En kan bij de ruimingen bekeken worden of dit een probleem vormde. Men denkt van niet, maar zeker weten doet niemand het. Er zijn geen harde cijfers van. Maar iemand moet daar mee beginnen, ook al hebben vooral zijn opvolgers op de begraafplaats er profijt van.
Wettelijk is het allemaal geheel legaal. Er is geen enkele reden om u schuldig te voelen. Sterker, u had de begraving ook niet kunnen weigeren. Vermoedelijk, gelet op de algemene ervaringen in begraafplaatsland, is er geen probleem met ruiming. Maar schrijf dit soort zaken op, dan kan men over 10, 20 of 30 jaar bekijken hoe het gegaan is.
Nog even concreet antwoord op uw vragen:
- Klopt het dat er niet meer gevlogen wordt met ongebalsemde lichamen?
Ja, dat is sinds de beginperiode van de luchtvaart zo. Niemand treedt in overleg met de luchtvaartmaatschappijen om het misschien af te schaffen. Dat is met de vele maatschappijen onbegonnen werk. Dit is in bijna 100 jaar tijd een mondiaal gebruik geworden, wat bijna niet te veranderen is.
- Hoe kan het dan dat er een verlof tot begraven wordt afgegeven waarop niets staat over balseming?
Dat is simpel: het model van het verlof is wettelijjk voorgeschreven, daar mág niet eens een vraag of opmerking over balsemen in. Daarom het advies om er iets mee te doen op het eigen aanvraagformulier van een begrafenis.
- Wie is in een dergelijk geval verantwoordelijk?
Er is niets fout, wettelijk/juridisch gezien.
- Wat moet ik doen om dit voor de toekomst te voorkomen?
Dat kunt u niet voorkomen. U kunt alleen zelf voor de toekomst gegevens gaan verzamelen van repatriëringen en van gevallen van thanatopraxie, zodra dit wettelijk is toegestaan. Stel er vragen over op uw aannameformulier en bewaar de gegevens totdat u of uw opvolger over 10 tot 15 jaar de eerste ruimingen krijgt waarin u deze gevallen dan weer tegen komt
- Heeft u antwoorden voor mij of kunt u mij doorverwijzen naar instanties, die zich daar mee bezig houden?
De LOB. Maar ik vermoed dat men u niet iets anders zal vertellen, dan wat ik net heb opgeschreven.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
