Wie is er aansprakelijk voor de omgevallen grafsteen?
14 maart 2007
Vraag nummer: 4694 (oude nummer: 9021)
Beste mr. van der Putten,
Wie is er aansprakelijk voor een omgevallen grafsteen? ik zal even een korte verhaallijn erbij geven. Op een begraafplaats is dus een grafsteen omgevallen op een kind van 6. Maar wie is hier nu voor aansprakelijk? de eigenaar van de begraafplaats of de rechthebbende van de grafrechten? Er is in het Reglement behorende bij de grafakte bepaald dat graftekens eigendom zijn van de rechthebbende van de grafrechten.
Bij voorbaat dank,
Met vriendelijke groet,
Helmie van de Camp
Antwoord:
Geachte mevrouw,
U bedoelt waarschijnlijk wie de kosten zou moeten dragen van het recht zetten of herstellen van de grafsteen.
Mijn antwoord is: misschien wel niemand. Want als iemands grafsteen kapot is, hoeft die niet per se gerepareerd te worden. Als mijn koffiezetapparaat of auto kapot is, is er niets of niemand die mij dwingt om hem te laten repareren. Dat geldt in principe voor een grafsteen ook.
Echter... het kan zijn dat in uw reglement staat dat de rechthebbende op een graf het graf en het monument in goede staat moet houden. Als dat het geval is, en er een termijn of sanctie is gesteld, kunt u de rechthebbende dwingen om de steen te repareren.
Voorts is het zo dat in artikel 28 van de Wet op de lijkbezorging staat dat als een graf (lees: ook grafmonument) kennelijk verwaarloosd is, het grafrecht vervallen kan worden verklaard. De rechthebbende moet dan eerst wel de kans hebben om te repareren of te herstellen. Maar gebeurt dat niet, dan kan de houder van de begraafplaats, het kerkbestuur dus, het grafrecht vervallen verklaren en de kapotte steen verwijderen.
In een goed reglement (of verordening) van een begraafplaats staat dat de rechthebbende van een graf de risico's draagt van het omvallen van een grafsteen. Of dat er bij u uitdrukkelijk en voldoende in staat, weet ik niet.
Als er bij u in het reglement staat dat de graftekens eigendom zijn van de rechthebbende, kriebelt dat op meerdere manieren. Het grafteken kan nooit - in juridische zin - eigendom zijn van de rechthebbende, ook al heb je dat 100 keer in je reglement staan. Strikt juridisch is de eigenaar van de ondergrond de (juridisch) eigenaar van de graftekens; dat is wet (natrekking), dat kun je niet een reglement veranderen, hooguit in een notariële akte als je een recht van opstal vestigt. Ik snap de bedoeling van de bepaling in het reglement wel, maar het is amateuristisch geformuleerd. Het is de bedoeling van die bepaling om het 'economisch eigendom' (dat is het ook niet helemaal, maar het is anders lastig om aan niet-juristen uit te leggen) bij de rechthebbende te leggen en niet bij de begraafplaatshouder. Maar dat moet je eigenlijk anders formuleren. Meer inhoudelijk. Je moet dan risico's van en zeggenschap over de graftekens bij de rechthebbende leggen. Het is juridisch onzinnig en halfslachtig en gewoon ook onjuist, om te zeggen dat de rechthebbende het eigendom heeft van de graftekens.
Zie voor een wel correcte formulering van risico's en aansprakelijkheden de voorbeeld-bepalingen in de sub-rubriek 'Verordening / reglement'.
Zie ook andere vragen over schade aan grafstenen in de sub-rubriek 'Grafsteen / monument'.
Wat ook een beetje kriebelt is de formulering van de vraag 'Wie is er aansprakelijk voor de omgevallen grafsteen?' Waar het namelijk om gaat is het woordje 'aansprakelijk'. Iemand is namelijk alleen aansprakelijk als er schade is en wanneer degene die de schade lijdt, die schade hersteld of vergoed wil zien. Als een rechthebbende zelf op grond van het reglement het risico draagt van het omvallen van een grafsteen, kan hij niemand aansprakelijk stellen. Tenzij iemand anders die steen heeft omgeduwd, dan kan hij die ander aansprakelijk stellen. Het kan ook zijn dat de grafsteen ondeugdelijk is geplaatst, dan kan hij de leverancier aansprakelijk stellen wegens ondeugdelijk werk. Maar je kunt niet in het wilde weg iemand aansprakelijk stellen.
Ik ben een beetje schoolmeester aan het spelen, maar uw vraag is eigenlijk niet concreet genoeg. Op de vraag 'Wie is er aansprakelijk voor een omgevallen grafsteen?' kan ik alleen een antwoord geven als ik weet waardóór de steen is omgevallen. Is het de schuld van de steenhouwer, een vandaal, een bezoeker of de wind? Alleen de schuldige is aansprakelijk.
Waarschijnlijk stelt u de vraag omdat er geen duidelijke schuldige is; de grafsteen is 'vanzelf' of in een storm of zo omgevallen. Dan gaat het niet om aansprakelijkheid, want er is geen schuldige, maar om risico's. Wie draagt dat risico? In uw geval draagt de rechthebbende het risico. Ook al gebruikt uw reglement de juridisch onjuiste term 'eigendom', de strekking van de bepaling is dat de rechthebbende de lusten en lasten draagt.
Ik adviseer u echter om uitdrukkelijk te bepalen dat de risico's bij de rechthebbende liggen en het woord 'eigendom' niet te gebruiken. Zie hoofdstuk Y van vraag 2094 'Model-bepalingen inzake grafmonumenten voor beheersreglement/verordening' in de sub-rubriek 'Verordening / reglement'.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
