Verantwoordelijkheid grafmonumenten (verzekering zinvol?)
16 september 2003
Vraag nummer: 2481 (oude nummer: 3064)
Wij hebben destijds ons reglement op uw aanraden aangepast zodat de verantwoordelijkheid voor grafmonumenten bij de grafeigenaren kwam te liggen. Is dit nog steeds voldoende of moeten wij ons als kerkvoogdij hier tegen verzekeren? Bij voorbaat onze dank.
Antwoord:
Geachte heer,
Ik meende dat ik hier al eens eerder iets over geschreven had, maar vond alleen iets in vraag 2018 'Arrest Hoge Raad over eigendom grafmonument; antwoorden op veel gestelde vragen'. Nu heb ik eerlijk gezegd ook niet zo uitgebreid gezocht.
Het is altijd nog de bedoeling een uitgebreide zoekmachine op deze site te krijgen. Maar ja, bij een gratis dienstverlening blijft een webmaster niet voortdurend kosten maken.
Persoonlijk heb ik de indruk dat verzekeren tegen risico's rond het eigendom van grafstenen voor begraafplaatsen niet zinvol is. Ik heb al eens eerder geschreven in een artikel in het blad van de LOB, dat de LOB er eens een onderzoekje naar heeft gedaan, in 1999 meen ik, en dat de kosten toen schrikbarend waren. Een grote kerkelijke begraafplaats had enkele offertes laten maken, daar nog over onderhandeld etc., en men kwam op een premie van ruim fl. 100.000,- per jaar (ik meen fl. 2,35 of fl. 2,75 per graf, bij ongeveer 50.000 graven). Maar die begraafplaats had aan schades die niet verhaalbaar waren, slechts beperkte kosten. Gemiddeld een paar duizend gulden per jaar, zo tussen de fl. 3.000,- en fl. 4.000,-. In 1 jaar zelfs helemaal geen kosten en in 1 zeer slecht jaar ongeveer fl. 15.000,-. In zo'n situatie is een verzekering met een premie van ruim fl. 100.000,- onzinnig.
Ik moet er wel bij zeggen dat het om gewone commerciële verzekeraars ging, die wellicht iets duurder kunnen zijn dan coöperatieve instellingen e.d.
Ik heb vernomen dat de RK kerkprovincie een collectieve verzekering voor alle parochiebegraafplaatsen heeft afgesloten bij een verzekeraar. Informatie over die verzekering is te vinden op de site http://www.de-oase.nl/richtlijnen/index.richtlijnen.php?head=12&sub=103
Wellicht kan die verzekeraar ook voor andere begraafplaatsen wél reële tarieven berekenen.*
Maar ik heb er zelf mijn bedenkingen bij. Ik meen dat de risico's in de praktijk niet zo groot zijn, dat een verzekering de moeite en kosten loont.
Je moet eerst kijken, wat het risico inhoudt. Het risico is, dat een staande steen van graf A omvalt en en een monument op graf B beschadigt dan wel een mens of dier 'beschadigt'. De schade aan het eigen monument A is geen risico, zie o.a. vraag 2018 en andere vragen van ongeveer een jaar geleden.
Als er op een begraafplaats alleen of voornamelijk liggende stenen zijn, is er feitelijk geen risico. Liggende stenen vallen niet om. Dus is geen verzekering nodig.
Nu ligt uw begraafplaats in een fraai Fries dorp (ik ben er wel eens geweest), maar de begraafplaats ken ik niet. Als er volgens Fries gebruik veel hoge staande stenen zijn, vormen die inderdaad een risicofactor. Maar als de stenen zo ver uit elkaar staan dat ze elkaar niet kunnen raken als ze omvallen, is er ook geen risico, lijkt mij. Dus dan zou ik ook geen verzekering nemen.
Dan is het de vraag of mens of dier het slachtoffer kunnen worden van een vallende steen. Wel, tijdens hevige stormen, zijn er in ieder geval weinig mensen op een begraafplaats. Het risico is dan alleen dat tijdens een normaal bezoek aan een begraafplaats een steen omvalt, doordat iemand er per ongeluk tegen duwt. Dat was ook aan de orde in het roemruchte geval in 1991 waarin de bal aan het rollen is geslagen. De bal over de kosten en risico's, bedoel ik. Tijdens een begrafenis stonden er veel mensen rond een graf; een oudere mevrouw leunde tegen een oude steen. Die viel om en viel op een kind in een buggy. Dat kind brak van alles en belandde in het ziekenhuis. De kosten waren ongeveer fl. 18.000,- en de ziektekostenverzekeraar claimde die van de begraafplaats. Terecht, zei toen de rechtbank. En zo kwam de zaak aan het rollen.
Dit gebeurde zoals gezegd in 1991. Nu moet u zich realiseren dat het recht, waar we het hier over hebben, natrekking en de gevolgen ervan, toen al ruim 150 jaar was zoals het is. Maar een dergelijke calamiteit met zulke forse gevolgen heeft zich voor zover bekend niet eerder voorgedaan. Ik ken zelf nog 1 ander voorbeeld in de afgelopen 10 jaar. In Nijmegen viel ook een grafsteen om, waar een mevrouw achter stond. Die mevrouw kon de steen met haar hand/arm tegenhouden, maar kreeg een scheur in haar panty en een schram op haar been. De schade was een nieuwe panty van een paar gulden en de directie van de begraafplaats (aardige lui, ik ken ze) gaf die mevrouw een flinke bos bloemen voor de schrik.
Er kunnen best nog wel gevallen zijn die ik niet ken, maar ik heb veel contacten in begraafplaatsland en zulke verhalen doen snel de ronde. Ik denk dat er weinig of geen gevallen waren en schat in dat er in ieder geval geen grote calamiteiten waren, de afgelopen 10 jaar.
Nu is de keuze om wel of geen verzekering af te sluiten gewoon een economische keuze. Als u zich voor enkele tientjes kunt verzekeren voor schades van vele duizenden euro's, kan het de moeite waard zijn. Maar ja, wat zijn de voorwaarden? Op de site die ik net noemde, wordt het schadebedrag beperkt tot 2.300,- euro. Dan heb je ook geen dekking voor het extreme geval dat iemand zeer forse ziektekosten heeft, zoals zich in 1991 voordeed. Er is een eigen risico van 200,- euro. Ik denk dat de meeste schades onder dat bedrag blijven. Als steen A steen B omstoot, is de schade aan steen B in beginsel alleen het rechtzetten van steen B. Dat hoeft geen 200,- te kosten. Alleen een gebroken steen vernieuwen kost dan wel meer. Maar de verzekering sluit ook schades door storm uit. Wat blijft er dan nog over? Alleen dat iemand een steen omstoot. En hoe vaak komt dat voor?
En bij dit alles moet u zich realiseren dat we het hebben over die gevallen, waarin de begraafplaats de schade niet zou kunnen verhalen op de rechthebbende van graf A, waarvan de steen omviel (en dus on deugdelijk was, waarvoor die rechthebbende aansprakelijk is).
En schades aan de 'eigen steen' door ondeugdelijkheid of storm of een omvallende boom zijn voor risico van de rechthebbende en niet van de begraafplaats.
Wellicht is het zo dat de verzekering die de RK kerkprovincie heeft afgesloten, ook schade door eigen toedoen dekt. Bijvoorbeeld als een medewerker van een begraafplaats zelf schade veroorzaakt door een maaimachine. Dat kan ik er zo niet uit halen.
Ik denk dat er na alle opties maar heel weinig gevallen overblijven waarin een verzekering zinvol is. Verzekeringen die niet alles uitsluiten zijn waarschijnlijk te duur en goedkope verzekeringen sluiten veel uit.
Ik denk dat een goede regeling van aansprakelijkheid en risico in het reglement de beste verzekering is, samen met een goede actuele administratie en een actief beheer, waarbij geen stenen blijven staan waarvoor niemand meer aanspreekbaar is (als het grafrecht is afgelopen) en waarbij bij wankele stenen en andere gevaarlijke situaties de rechthebbende tijdig wordt gemaand maatregelen te nemen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
16 september 2003
* Ik ben eens op de site van de betreffende verzekeraar (www.donatus.nl) gaan zoeken en vond daar tarieven en voorwaarden. De voorwaarden wijken trouwens af van die op de site van de-oase.nl. De tarieven waren wel lager dan die van eerdere offertes die ik noemde. Maar als ik ze toepas op de boven bedoelde begraafplaats waarvan mij de schadegegevens van een aantal jaren van bekend zijn, en ik 'vertaal' de kosten nog even naar guldens, dan gaat het nog om een bruto-tarief van ruim 80.000,- (netto-tarief 40.000,-) voor de dekking van jaarlijkse schades tussen 0,- en 15.000,-. Daarmee kost de verzekering jaarlijks een 10-voud van de gemiddelde schade van 3 tot 3.000,-....
Zulke verzekeringen lijken mij het spannen van het paard achter de wagen.
WvdP
