Kosten voor verwijderen monument wegens wetswijziging?
31 januari 2017
Vraag nummer: 49393
Na ontvangst van de nota voor verwijderen en afvoeren van een grafmonument heb ik Zorgvlied (Amstelveen) verzocht om een kopie van het contract (wat wij niet hebben). Het volgende antwoord ontvingen wij: "Een kopie van het contract, wat destijds door uw tante is afgesloten, zal geen antwoorden bieden op uw vraag. In 2010 heeft er een wetswijziging plaatsgevonden in de wet op de lijkbezorging. Een van deze wijzigingen betrof het eigendomsrecht aangaande het aanwezige monument op een grafruimte. In het kort komt het er op neer waar voorheen de begraafplaats de eigenaar was nu de rechthebbende of opvolgende rechthebbende de eigenaar is van het aanwezige monument. Door de raad van de gemeente Amstelveen is het besluit genomen n.a.v. van deze landelijke wetswijziging om het arbeidsloon en de afvoerkosten door te belasten aan de rechthebbende die afstand gedaan heeft van een grafruimte."
Kan de gemeente dat zomaar eenzijdig opleggen?
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Dit wordt een lang verhaal, maar het antwoord is: nee. Nee, de gemeente kan deze nota niet eenzijdig opleggen.
U hebt altijd recht op het krijgen van (een afschrift van) de akte van uitgifte van het graf. Al was het maar op grond van de Wet openbaarheid van bestuur. Maar het is gewoon al logisch en normaal, omdat u belanghebbende bent.
De wetswijziging van 2010 heeft helemaal niets te maken met wel of geen kosten voor het verwijderen van een grafmonument. En het brengt ook helemaal geen verandering in het antwoord op de vraag wie eigenaar van het grafmonument na het einde van het grafrecht. Bovendien gaat het niet om een wetswijziging van 2010, maar van 2011. Zie het filmpje dat enkele tientallen malen wordt getoond bij vragen over grafmonumenten:
Er is een nieuwe wettelijke regeling voor het eigendom van grafmonumenten per 1 maart 2011: Van wie is de grafsteen?
Ik zal het even kort uitleggen. Per 1 januari 2010 is de Wet op de lijkbezorging op een aantal punten gewijzigd. Geen ingrijpende kwesties, maar een van de dingen die gewijzigd is, is dat het eigendom van grafmonumenten niet meer door natrekking op de eigenaar van de grond van de begraafplaats overgaat. De nieuwe regeling hield in dat het grafmonument gedurende de looptijd van het graf eigendom blijft van de persoon die het monument kocht. (Wat ik trouwens een heel onhandige en onverstandige regeling vindt, ook al lijkt het op het eerste gezicht heel logisch). Die regeling gold echter niet voor bestaande graven. Dus als Zorgvlied zich hier op beroept bij een op 1 januari 2010 bestaand graf, dan is dat per definitie onjuist.
Toen de wetgever zich realiseerde dat de regeling niet gold voor bestaande situaties, is de wet nogmaals aangepast en wel per 1 maart 2011. Zie het filmpje. Pas toen gold ook voor bestaande graven dat een nabestaande eigenaar van het grafmonument was en niet de eigenaar van het terrein van de begraafplaats.
Echter, die nieuwe wettelijke regelingen van 2010 en 2011 hadden een opschortende werking van de natrekking. Een nabestaande was alleen eigenaar van het grafmonument, zolang er nog rechten op het graf rustten en het graf niet geruimd mocht worden. Op het moment dat het graf geruimd mag wordt, treedt de normale regel van natrekking weer in werking. Dat betekent dat de begraafplaats direct na afloop van het grafrecht automatisch eigenaar is van het grafmonument. Net als voor 2011 en voor 2010. Op dat moment, wanneer de gemeente Amstelveen als eigenaar van de ondergrond zelf eigenaar is van het grafmonument, wil men u laten betalen.
De gemeente geeft de juridische situatie feitelijk onjuist weer en de redenering is ook geheel onjuist.
Er is geen enkel verschil in de situatie van voor 2010 en daarna. Alle gemeentelijke en kerkelijke begraafplaatsen hebben sinds vele eeuwen de kosten van het verwijderen van een grafmonument altijd verdisconteerd in de grafrechten of andere gebruiksrechten die zij vroegen. Er is geen enkele objectieve reden om dat in 2010 of 2011 te veranderen.
Pas in 2012 werden door Zorgvlied voor het eerst kosten voor het afhalen en vernietigen van een grafmonument geheven na een afstandverklaring voor het graf. (NB: Afstand doen is niet hetzelfde als het niet verlengen van de grafhuur. Daarover dadelijk meer.)
In de raadsvoorstellen voor de tarieven van 2012 en latere jaren is niets opgemerkt over het invoeren van kosten voor het verwijderen van een grafmonument. Er is dus ook geen relatie gelegd met de wetswijziging van 2010 (of 2011). Als er wel een relatie zou zijn, zou het vreemd zijn dat niet al voor 2010 de verordening gewijzigd zou zijn, want zo'n wetswijziging komt niet uit de lucht vallen. Die was al enkele jaren bekend en daar had de verordening voor 2010 al op aangepast kunnen worden. De wetswijziging stond al op 12 juni 2009 in het Staatsblad. Ruim op tijd voor het vaststellen van de verordening voor 2010 in de raadsvergadering van november 2009.
Er is in de raad van Amstelveen geen debat over geweest, er zijn geen vragen over gesteld e.d. De raad heeft weliswaar de verordeningen voor 2012 en volgende jaren vastgesteld, maar was zich waarschijnlijk niet bewust een tarief voor arbeidsloon en afvoerkosten in te voeren. De tarieflijst beslaat ongeveer 18 A4-tjes, dus een nieuw tarief voor een nieuwe activiteit onder punt 2.6.7 valt ook niet meteen op.
In de 'Verordeningen grafrechten Zorgvlied' van de jaren 2012 tot en met 2017 staat telkens in onderdeel 2.6.7. van de tarieventabel: "Verwijderingsbijdrage m.b.t. vernietigen van een monument (> 0,5 m2) na afstandverklaring graf, inclusief afhalen (n.v.t. indien het monument door Zorgvlied wordt hergebruikt)" met een bedrag van EUR 350,00 tot 373,00. In de tarieflijsten van Zorgvlied (dat zijn kortere samenvattingen van de tarieventabel van de verordening) staat alleen "Verwijderingsbijdrage monument". Dat is een essentieel verschil, want de verwijderingsbijdrage is volgens de verordening alleen verschuldigd in het geval dat men afstand doet van het grafrecht. Wanneer men echter besluit om een grafrecht niet te verlengen, is geen sprake van het afstand doen van een grafrecht. Afstand doen is: het tussentijds gedurende de eerder overeengekomen looptijd van (de verlenging van) een grafrecht het gebruik ervan opzeggen. Stel dat in 2000 voor iemand een graf is gekocht voor 20 jaar en dat in 2016 door de rechthebbende besloten wordt afstand te doen van het graf, terwijl nog voor 4 jaar betaald is, dan mag volgens de verordening een bedrag van ongeveer EUR 370,- in rekening worden gebracht. Maar als het gebruiksrecht in 2020 afloop en de rechthebbende het gebruiksrecht niet verlengt, is geen sprake van afstand doen. Er bestaat geen doorlopend abonnement dat dan wordt opgezegd of waar afstand van wordt gedaan of zo.
Daarnaast is het ook nog zo dat een gemeente niet lukraak heffingen (belastingen) op mag leggen. Volgens artikel 229 van de Gemeentewet kunnen rechten (belastingen) worden geheven ter zake van:
a het gebruik overeenkomstig de bestemming van voor de openbare dienst bestemde gemeentebezittingen of van voor de openbare dienst bestemde werken of inrichtingen die bij de gemeente in beheer of in onderhoud zijn;
b het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten;
c (vermakelijkheden; dat is hier niet relevant).
Welnu, het verwijderen van een grafmonument dat eigendom is van de gemeente is geen dienst die ten behoeve van u wordt verricht of waar u genot van hebt. In juridische woorden zou ik zeggen: Omdat de verwijdering van een grafmonument van en door de gemeente niet kan worden aangemerkt als een dienst in de zin van artikel 229, eerste lid, onder b, van de Gemeentewet, is artikel 2.6.7. van de bij de legesverordening behorende tarieventabel onverbindend.
Dat betekent dat u niet hoeft te betalen.
Om meerdere redenen meen ik dat de gemeente u in uw geval geen rekening voor het verwijderen van het grafmonument kan sturen: U hebt geen afstand gedaan en u hebt geen genot (voordeel) van de verwijdering en vernietiging van het grafmonument.
Ik geeft u in overweging bezwaar te maken, zoals op het aanslagbiljet aangegeven moet zijn. Als dat bezwaar niet gehonoreerd wordt (wat waarschijnlijk is, want gemeenten zijn niet snel geneigd hun eigen fouten te zien), zou u beroep in kunnen stellen bij de afdeling Belastingzaken van de rechtbank. Ik geef u grote kans van slagen.
Persoonlijk vind ik het onverstandig van gemeenten om tarieven voor het verwijderen van grafstenen in te voeren. Dat zijn kosten waar op het moment van de aanschaf van een graf geen rekening is mee gehouden en die voor rechthebbenden een onaangename verrassing zijn. Zulke verrassingen versterken de populariteit van begraven en begraafplaatsen niet. Eeuwen lang is het zo geweest dat zulke kosten inbegrepen waren in de kosten van het aanschaffen van het graf. Dat vindt iedereen logisch. De kosten kunnen dan voldaan worden uit de nalatenschap van de overledene of een uitvaartverzekering. Het moet niet zo zijn dat een erfgenaam 20 of 30 jaar later nog een rekening krijgt.
In het geval van Zorgvlied is de nota om meerdere juridische redenen onterecht.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Naschrift:
Zie de vervolg-reactie van 13 februari.
----------------------------
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Vergelijk snel en eenvoudig offertes van uitvaartondernemers via de site Uitvaartoffertes.nl
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
TIP
Melden van overlijden. Landelijk gratis meldnummer overlijden: 0800-783 73 43
