Keuze en regels voor grafstenen
2 februari 2002
Vraag nummer: 545 (oude nummer: 43)
Tue Feb 24 10:52:42 1998
Geachte heer Van der Putten,
Wij zijn drie studenten van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, en we zijn in het kader van een schoolproject op zoek naar informatie over het onderwerp grafstenen. Wij zouden het op prijs stellen als u voor ons enkele vragen zou willen beantwoorden. Bij voorbaat dank.
vr.1: Is er een trend die zich momenteel ontwikkelt op het gebied van begrafenissen en het uiterlijk van grafstenen? (willen de mensen andere dingen).
vr.2: Laten mensen zich afschrikken door regels en wetgeving als ze een afwijkend idee hebben over hoe "de steen" eruit moet zien?
vr.3: Is het mogelijk om tegen een gemeentelijk besluit omtrent de afmetingen van grafstenen "in beroep" te gaan?
Met vriendelijke groet,
Wolter, Chris en Gerard
Antwoord:
Tue Feb 24 23:51:04 1998
Beste Wolter, Chris en Gerard,
Graag help ik jullie een eindje op weg ten behoeve van jullie schoolproject. Gemakshalve herhaal ik jullie vragen.
Vraag 1.
Jazeker is er een trend. Sinds een jaar of tien komt alles rondom de dood een beetje los van het taboe van "onbespreekbaar".
Er is in de media veel belangstelling voor zaken rondom een uitvaart. Dat helpt mensen ook om meer eigen keuzen rond hun uitvaart te maken. Ik adviseer jullie eens een uitvaartwinkel binnen te lopen, een afspraak met een uitvaartondernemer (van de wat jongere generatie) te maken en op een uitvaart-website rond te neuzen.
De trend laat zich samenvatten in termen als "meer persoonlijke elementen" en "niet-standaard". Die trend is ook waar te nemen in het uiterlijk van grafstenen. Of beter gezegd in het uiterlijk van grafmonumenten, want soms wordt niet voor steen gekozen, maar voor ander, "nieuw", materiaal zoals glas. Natuurlijk kiest 90 tot 95% van de mensen voor meer traditionele monumenten, net zoals de meeste mensen voor een Ikea en Trendhopper-interieur kiezen, waar natuurlijk niets mis mee is, maar het gaat om de 5 tot 10% die de toon zet voor iets anders.
"Andere" monumenten zijn naar mijn ervaring vooral te vinden op de wat grotere begraafplaatsen en minder op de kleine. Bij on-orthodoxe monumenten kun je denken aan staande of liggende monumenten van glas, soms met dia's of felle kleuren, heel ruwe stenen, monumenten met kleur, zoals een diep-blauw geglazuurde gedraaide zuil.
In de regio Den Haag, waar ik woon, kan ik zo een hele reeks "bijzondere" monumenten opnoemen. In Friesland ben ik minder bekend. Maar ga zelf eens her en der kijken, zou ik zeggen.
Overigens is de trend van meer aandacht voor het monument niet helemaal nieuw. In de jaren '50 tot '90 was de vormgeving van grafmonumenten vooral strak, zonder veel liflafjes. Maar in de vorige eeuw en ook nog wel begin deze eeuw was er soms (ook, net als nu) veel aandacht voor het uiterlijk en de vormgeving van grafmonumenten. Dat varieert van engeltjes en meer zoete tierlantijnen tot prachtige stijlvoorbeelden van Jugendstil en Art Deco. Nogmaals, ga zelf eens op wat oudere en grotere begraafplaatsen kijken. Dan valt op dat de afgelopen decennia schraal en fantasieloos waren ten opzichte van 50 of 100 jaar geleden!
Vraag 2.
Of mensen zich laten afschrikken door regels en wetgeving als ze een afwijkend idee hebben over hoe "de steen" eruit
moet zien, kan ik niet goed inschatten. Daar zou bijvoorbeeld een uitvaartondernemer of beheerder van een begraafplaats meer over kunnen vertellen. De meeste mensen zijn geneigd om wanneer ze iets willen, maar wanneer ze horen dat het niet kan of mag, zich daar bij neer te leggen. Het enige wat ik daar vanuit mijn vakgebied van merk, is dat er relatief weinig rechtszaken over worden gevoerd.
Wel is het zo dat veel begraafplaatsen oude voorschriften over maten, materialen, vormen en kleuren van monumenten loslaten en bewust mensen veel vrijheid geven. Dat gebeurt deels natuurlijk omdat mensen vragen of "iets anders" ook niet kan en mag en omdat men op andere begraafplaatsen ziet dat die vrijheid de levendigheid en het uiterlijk van een begraafplaats ten goede komt. Mij valt op dat die grotere vrijheid in uiterlijk van monumenten vaak een relatie heeft met de inrichting van de begraafplaats als geheel. Op een heel strak aangelegde begraafplaats met eenvormige rijen zijn minder afwijkende monumenten te vinden dan op begraafplaatsen die meer speels zijn ingedeeld en die relatief veel groen (heggen, bomen etc.) hebben wat een wat intiemere sfeer geeft.
Voorts zijn de meer speelse monumenten eigenlijk alleen te vinden op familiegraven en zelden of nooit op zogenaamde
algemene graven. Familiegraven liggen vaak voor 20 jaar of langer; algemene graven meestal slechts 10 jaar. In grotere
plaatsen zijn op algemene graven slechts kleine stenen toegelaten, wat zich natuurlijk ook minder leent voor extravangante uitvoeringen. De voorschriften zijn vaak ook strikter voor algemene graven, omdat er 2, 3 of 4 van die stenen op één graf liggen of staan. Dan is er letterlijk en figuurlijk minder ruimte voor afwijkend gedrag. Bovendien zijn wat bijzonder vormgegeven monumenten ook wel wat prijziger, wat vaak niet in het budget past van degenen die in een algemeen graf worden begraven.
Vraag 3.
Natuurlijk is het mogelijk om tegen een gemeentelijk besluit omtrent de afmetingen van grafstenen 'in beroep' te gaan!
Voor een grafmonument is in de regel een vergunning nodig. Wanneer die niet wordt afgegeven kan men bij het college van burgemeester en wethouders bezwaar maken op grond van de Algemene wet bestuursrecht en zonodig vervolgens een beroep doen op de administratieve rechter (de sector Bestuursrecht van een arrondissementsrechtbank). In hoger beroep kan men terecht bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.
Ook wanneer het gaat om een bijzondere (= niet-gemeentelijke) begraafplaats, kan men desgewenst in beroep gaan. Men kan het bestuur van de begraafplaats eerst gewoon vragen de regeling te heroverwegen of een uitzondering te maken. Als dat niet helpt, kan men naar de (burgerlijke) rechter. Nadeel is dat men voor de burgerlijke rechter een advocaat moet inschakelen om te procederen. Dat is bij een administratieve rechtsgang niet verplicht, maar vanuit mijn ervaring wel vaak aan te bevelen. Een juridische leek ziet vaak niet welke argumenten of omstandigheden doorslaggevend zijn.
Er is ook wel wat jurisprudentie over grafstenen. Voor een samenvatting van 7 rechtszaken en een toelichting verwijs ik naar § 5.10 van mijn Handboek Wet op de lijkbezorging, uitg. Kon. Vermande, 1993. Dit boek is uitverkocht maar wel via een biliotheek gratis te lenen.
Ik wens jullie veel succes met jullie project! Als jullie een werkstuk maken, houd ik mij graag aanbevolen voor een exemplaar. Jullie zouden er ook over kunnen denken om er een samenvattend artikel voor een tijdschrift over te schrijven.
Met vriendelijke groet,
W.G.H.M. van der Putten
24 februari 1998
