Grafzerken op monumentenlijst
5 mei 2009
Vraag nummer: 6490 (oude nummer: 12935)
Geachte heer Van der Putten,
Ik ben secretaris van een 'eigen' katholieke begraafplaats. Nu wil de gemeente waar deze begraafplaats zich bevindt een aantal graven op de gemeentelijke monumentenlijst zetten.
Zij vraagt aan mij hiervoor de namen van de rechthebbenden. Ik heb hier wat moeite mee omdat de gemeente al heeft aangegeven in ieder geval niet de kosten voor de grafrechten te willen betalen echter slechts een kleine bijdrage te willen leveren in het onderhoud van de grafzerk. Hoe kijkt u hier tegenaan? Volgens mij zijn wij puur formeel eigenaar van de grafzerken en sowieso niet verplicht tot het kenbaar maken van de rechthebbenden.
Met vriendelijke groet,
A. van der Sande
Antwoord:
Geachte heer,
De rechthebbenden van de betreffende graven moeten wel weten dat de gemeente het voornemen heeft om hun grafmonumenten op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Want dat schept rechten en plichten.
Een recht kan zijn dat men wellicht subsidie kan krijgen voor het opknappen van een monument. Een plicht dat men niet meer alles met het monument kan of mag doen, wat men wil.
Rechthebbenden kunnen bezwaar maken tegen een dergelijke aanwijzing. Maar ja, dan moeten ze natuurlijk wel weten wat de gemeente van plan is. De contractuele relatie die u met de rechthebbenden hebt ten aanzien van het hebben en houden van graven en alles wat er mee samen hangt, brengt u de verplichting om er voor te zorgen dat de rechthebbenden weten wat de plannen van de gemeente zijn. Stel dat later blijkt dat de plannen van de gemeente het gebruiksrecht van de graven door rechthebbenden beperkt, maar u hebt feitelijk belemmert dat rechthebbenden er zelf tijdig tegen konden optreden, dan kunnen de rechthebbenden u aansprakelijk stellen voor de schade. U schrijft dat de gemeente slechts een kleine bijdrage wil leveren in het onderhoud. Maar rechthebbenden die deze kleine bijdrage op prijs stellen en mis lopen, kunnen u aansprakelijk stellen voor het mis lopen.
Het is terecht dat de gemeente naar de namen van de rechthebbenden vraagt, omdat het voornemen om graven op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten, juridisch voor hen consequenties heeft. Ik zie ook geen reden om dat te weigeren.
U hebt gelijk dat u niet verplicht bent om namen te verstrekken. Maar dat betekent wel dat rechthebbenden later kunnen stellen dat u in uw zorgplicht ten aanzien hen tekort schiet en dat u aansprakelijk kunt zijn voor eventuele schade of andere problemen.
U kunt ook overwegen om de namen niet aan de gemeente door te geven, maar om de rechthebbenden zelf van een en ander op de hoogte stellen en hen te adviseren zelf met de gemeente contact op te nemen. Maar dat lijkt mij onnodig omslachtig.
Per saldo denk ik dat het het beste is om de namen van rechthebbenden aan de gemeente te geven; ik zie geen wettelijke of feitelijke belemmering om dat te doen.
Dat de gemeente al heeft aangegeven in ieder geval niet de kosten voor de grafrechten te willen betalen, maar alleen een kleine bijdrage te willen leveren in het onderhoud van de grafzerk, zie ik niet als argument om de namen van rechthebbenden niet te verstrekken. Men kan ook redeneren: nu krijgen ze niets, elke euro die men krijgt is meegenomen.
U als begraafplaatseigenaar bent op dit moment wel juridisch eigenaar van de grafmonumenten, maar niet de 'economisch' eigenaar; dat zijn de rechthebbenden. Dit verandert echter als de herziening van de Wet op de lijkbezorging (kamerstukken 30696) in werking treedt, vermoedelijk in de loop van dit jaar. Dan zijn de rechthebbenden zelf ook de juridisch eigenaar, want in de wet wordt dan een uitzondering op het Burgerlijk Wetboek opgenomen, namelijk dat er geen natrekking plaats vindt zo lang er rechten op het graf rusten en het graf niet geruimd mag worden.
Maar zodra de rechten verlopen zijn en er dus geen rechthebbenden meer zijn, zijn de graven en de monumenten uw volle eigendom. En hebt u ten volle te maken met de gevolgen van de aanwijzing van graven op de gemeentelijke monumentenlijst.
Op dit moment is er geen echte duidelijkheid wat een dergelijke aanwijzing voor gevolgen heeft. Ik zou mij als begraafplaatshouder op het standpunt stellen dat wanneer de gemeente meent dat grafmonumenten het beschermen waard zijn, zij dan ook maar de grafrechten en andere kosten van een graf moet betalen. Als zij dat niet wil of doet, mag u waarschijnlijk de monumenten niet vernietigen, maar hoeft u ze ook niet te onderhouden. De eigenaar van een rijksmonument of een gemeentelijk monument heeft bij mijn weten geen plicht tot onderhoud of instandhouding. Men kan de boel rustig in elkaar laten storten, grof gezegd. Dat geldt zowel voor huizen of molens, om maar eens iets te noemen, als voor grafmonumenten. Ik denk ook dat u vrij bent om de stenen naar een andere plaats op het kerkhof te verhuizen. U mag ze niet vernietigen, maar wel verplaatsen, schat ik zo in, als dat voor het beheer van de begraafplaats gunstiger is. Tenzij de gemeente dat in de monumentenverordening heeft beperkt of uitgesloten.
Ik zou als ik u was, gelet op de onduidelijke gevolgen, zeker kritisch zijn ten aanzien van de plaatsing van graven op de gemeentelijke monumentenlijst. En vragen om de gebruikelijke kosten op zich te nemen als gemeente, als de rechten afgelopen zijn. En informeren naar mogelijkheden en onmogelijkheden voor verder gebruik van de graven en monumenten. Als de antwoorden u niet zinnen, zou u de mogelijkheid van een bezwaarschrift moeten overwegen. Die mogelijkheid moeten de rechthebbenden ook krijgen.
Misschien is het mogelijk de aanwijzing te weigeren. Zijn de monumenten daadwerkelijk zo waardevol en hoe verhoudt de bescherming zich met de exploitatie van de begraafplaats? Het kan ook verstandig zijn om eventueel een contra-expertise te laten doen, bij voorbeeld door het Bureau Funeraire Adviezen te Amsterdam. Dat kan ook waardevol zijn bij een eventueel bezwaarschrift.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
