Grafsteen meteen kwijt?
1 november 2003
Vraag nummer: 2605 (oude nummer: 3303)
Geachte Heer van der Putten, Beste Willem,
Onder de titel "Nabestaanden zijn duur betaalde grafstenen meteen kwijt" verscheen vandaag een nogal verontrustend bericht in Dagblad De Limburger.
Volgens Petra Stassen, juriste van het secretariaat Rooms Katholiek kerkgenootschap (SRKK), is de beheerder van een begraafplaats onmiddellijk eigenaar van een door nabestaanden (rechthebbende GR) geplaatste steen. Dat betekent volgens haar dat: "zodra er iets gebeurt met de grafstenen, bijvoorbeeld als ze vernield raken door grafschennis, storm of overstroming, dan moet de parochie of de gemeente in het geval van een openbare begraafplaats, voor de kosten opdraaien".
De SRKK heeft daarom een verzekering geregeld. Men redeneert bij SRKK dat "nabestaanden zorgplichtig voor het graf blijven, dat wil zeggen het poetsen, schilderen, letters repareren en dergelijke. Dat heeft namelijk een emotionele waarde. De beheerder neemt echter het groot onderhoud op zich".
De kosten voor dit alles worden verdisconteerd in "de huurprijs voor een graf".
Natuurlijk is de inmiddels beroemde uitspraak van de Hoge Raad "schuld" aan alles. Men betreurt de gang van zaken. "Het betekent een vercommercialisering en verzakelijking van van de Begraafcultuur in Nederland".
De SKKR -juriste wil een aanpassing van de Wet op de lijkbezorging, zodanig dat daar een bepaling wordt opgenomen: "dat voor grafstenen een uitzondering wordt gemaakt en het volledige eigendom bij de nabestaanden kan blijven".
Dat een begraafplaatshouder zich met een verzekering wil indekken is zijn zaak, de vraag is natuurlijk wat je precies moet verzekeren. Voorlopig zie ik het als weggegooid geld.
Wat mij wel erg ver gaat is dat de "beheerder" groot onderhoud aan een graf gaat regelen. Ik zou dat als rechthebbende zo niet willen.
Mag ik jou mening hierover vernemen?
Met Vriendelijke Groeten:
Guus Rüsing
Roermond.
Antwoord:
Beste Guus,
Als je door de antwoorden op een flink aantal vragen in de sub-rubrieken Grafsteen/ monument en Voorschriften/ verordening/ reglement van het afgelopen jaar bladert, zie je dat ik de visie van mevrouw Stassen en het SRKK niet deel. Weliswaar is de eigenaar van een begraafplaats juridisch-theoretisch ook eigenaar van alle grafmonumenten op de begraafplaats, maar dat heeft feitelijk nauwelijks enige betekenis. In 999 van de 1000 gevallen zullen nabestaanden daar nooit iets van merken.
Enfin, ik heb het in deze adviesrubriek al een dozijn keren geschreven.
De kop boven het betreffende krantenbericht Nabestaanden zijn duur betaalde grafstenen meteen kwijt" slaat dan ook helemaal nergens op en is volstrekte onzin.
De nabestaanden/rechthebbenden op graven zijn economisch eigenaar. Zij hebben volledige zeggenschap over hun grafmonumenten en dragen normaal gesproken ook alle lusten en lasten.
Ik heb onlangs gezien in het dit jaar verschenen model-reglement van het SRKK dat de parochies daarin de risicos van schade aan monument door grafschennis, storm of overstroming e.d. dragen, maar dat vind ik een onverstandige en voor parochies zeer ongunstige regeling. En
volstrekt overbodig. Dat is niet alleen (sinds vele jaren) mijn mening, maar ook die van het Gerechtshof Amsterdam (in 2000) en van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad (in 2002), die in deze kwestie arresten hebben gewezen.
Een voorstel tot aanpassing van de Wet op de lijkbezorging, zodanig dat daar een bepaling wordt opgenomen "dat voor grafstenen een uitzondering wordt gemaakt en het volledige eigendom bij de nabestaanden kan blijven" zie ik als kansloos. Het lijkt logisch, maar is het niet als je de gevolgen overziet. Het roept nieuwe, andere en meer problemen op.
Het is onnodig, omdat door het hebben van het graf(recht) de nabestaanden al in een positie zijn die men feitelijk als (economisch) eigendom kan betitelen. Het hebben van het grafrecht impliceert al dat men zakelijk gerechtigde is van het grafmonument. Nabestaanden/rechthebbenden hebben geen enkel nadeel van de huidige regeling, die juridisch al ruim 160 jaar (!) zo is. Want zo lang bestaan de rechtsregels al, waar de rechters hun recente vonnissen en arresten op laten steunen. Het feit dat er al anderhalve eeuw geen problemen waren rond de natrekking, en dat alle betrokkenen zich de juridische verhoudingen niet bewust waren, geeft mijns inziens al aan dat men het allemaal niet zo zwaar hoeft te zien.
Wie wél nadeel zouden hebben van een wijziging van de Wet op de lijkbezorging zoals het SRKK voorstelt, zijn de personen die schade lijden. Als zij die schade direct moeten verhalen op de rechthebbende op een graf, omdat die volledig eigenaar zijn, hebben zij een probleem. Zij weten namelijk niet wie die rechthebbenden zijn. Dat weet alleen de begraafplaats. Op een grafmonument staat wie er begraven is, maar niet wie men dan als eigenaar kan aanspreken bij schade dóór dat monument. Men moet dan toch naar de begraafplaats, om te vragen wie de eigenaar is. Een probleem is echter, dat begraafplaatsen soms hun administratie niet goed bijhouden of dat de rechthebbende overleden is of met onbekende bestemming vertrokken is. Een particulier kan dan niet via het bevolkingsregister van de gemeente nagaan waar de rechthebbende heen verhuisd is. Want dat is informatie die onder de Wet bescherming persoonsgegevens valt en die niet aan particulieren verstrekt wordt. Het slachtoffer kan dan de schade niet verhalen.
De vonnissen en arresten van diverse rechtscolleges, waarbij de begraafplaatsen verantwoordelijk zijn voor schade aan derden, zijn daarom zo gek nog niet. Het slachtoffer weet dan waar hij zijn schade altijd kan verhalen: bij de eigenaar van de begraafplaats. En of de begraafplaats die schade kan verhalen op de rechthebbende, is dan zijn eigen verantwoordelijkheid. Maar wel een verantwoordelijkheid waar de begraafplaats zelf invloed op kan uitoefenen. Men doet beter zijn best om het adressenbestand actueel te houden en let beter op situaties die schade kunnen veroorzaken. Begraafplaatsen kunnen schade voorkomen. Als de begraafplaats geen risico loopt, doet men waarschijnlijk gemiddeld genomen iets minder zijn best.
Een probleem vormen in het voorstel van het SRKK ook de graven, waarvan de rechten zijn verlopen. Dan is er geen rechthebbende meer die eigenaar is en zou een slachtoffer met schade nergens meer terecht kunnen. Dat zou mijns inziens maatschappelijk niet aanvaardbaar zijn.
Er zijn wel oplossingen voor te bedenken, maar je krijgt dan een kluwen van regels en uitzonderingen, waardoor je door de bomen het bos niet meer gaat zien. Dat lijkt me niet handig.
Ik vind daarom de rechterlijke uitspraken over het (juridisch) eigendom van grafstenen verstandig en maatschappelijk gewenst.
Wijziging van de wet zie ik als kansloos en maatschappelijk ongewenst, omdat de nadelen groter zijn dan de voordelen.
Krantenberichten met halve informatie over achtergronden en onjuiste informatie over de gevolgen, zoals blijkbaar vandaag in het Dagblad De Limburger, zijn zeer te betreuren. Zo ontstaat ten onrechte maatschappelijke onrust.
Met vriendelijke groet,
Willem van der Putten
