Gedenkteken eigendom van de Gemeente!!!
14 november 2002
Vraag nummer: 1530 (oude nummer: 1891)
Mon Jul 16 23:58:10 2001
Geachte heer van der Putten,
Na de recente publicatie in het blad De Begraafplaats en in Het Uitvaartwezen, is er in mei een rechtelijke uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam gekomen over het eigendomschap van het gedenkteken.
Nu is het zo dat op de Begraafplaats waar ik werk alle stenen zijn gecontroleerd op het los/vast staan hiervan (dit is nodig voor een goede inventarisatie te krijgen). Wij proberen nu om de rechthebbenden te vinden van deze stenen (graven) die in slechte staat verkeren, dit zal erg moeilijk worden omdat de stenen dateren vanaf 1892 en daardoor de rechthebbenden niet altijd meer te vinden zijn.
Wanneer wij de rechthebbenden over de staat van onderhoud hebben aangeschreven en men geeft geen antwoord op ons schrijven in hoeverre blijft de beheerder (Gemeente) dan aansprakelijk wanneer er dan toch een gedenkteken op iemand terecht komt.
Als het zo is dat wij de rechthebbenden niet kunnen bereiken door middel van bv stickers op de stenen, berichten op het mededelingenbord van de Begraafplaats en oproepen via internet (terughoudend) in hoeverre blijft de beheerder dan nog verantwoordelijk? Dit zijn eigenlijk twee vragen over een onderwerp.
Gaarne zie ik uw reactie tegemoet.
Vriendelijke groet
Wessel Dijkstra
Antwoord:
Tue Jul 17 00:38:40 2001
Geachte heer Dijkstra,
Het is een heel goede zaak dat u alle stenen eens controleert op hun stevigheid. Je weet dan wat je kunt verwachten. Maar je hebt dan ook een reden om rechthebbenden te benaderen en hen in voorkomende gevallen te wijzen op de noodzaak om maatregelen te treffen.
U stelt 2 vragen.
De eerste vraag is, wat de situatie is als u de rechthebbenden aanschrijft en deze niet reageren. Is dan de gemeente als begraafplaats (en grafsteen)-eigenaar toch aansprakelijk bij schade.
Ja, is mijn antwoord. Maar het is altijd zo dat de eigenaar primair aansprakelijk is. Alleen wanneer de risico's en aansprakelijkheid in de beheersverordening zijn afgewenteld op de rechthebbende, dan is die aansprakelijk. Ook wanneer die niet op brieven reageert. In geval dat er werkelijk wat aan de hand is, en men reageert niet, dan weet de rechter met dat niet-reageren wel korte metten te maken. Hup, veroordeling. Makkelijk zaakje.
Overigens gaat het bij schade altijd om schade aan ANDERE grafmonumenten, of om schade aan mensen of dieren. Als een grafsteen omvalt en stuk is, is er qua aansprakelijkheid niets aan de hand. De gemeente hoeft de schade aan de staande steen en eventuele kapotte banden of beplanting e.d. aan datzelfde graf niet te vergoeden. Het probleem van aansprakelijkheid speelt alleen als de steen van graf A omvalt en daarbij de steen of beplanting op een ander graf B beschadigt. Dan is de eigenaar van A aansprakelijk voor de schade aan B.
Grafstenen kunnen met storm en dergelijke regelmatig omvallen. Maar gelukkig wordt daarbij zelden een ander graf geraakt en beschadigd. En vaak valt het met dit soort schades ook nog wel mee, in financieel opzicht. Het gaat meestal eerder om honderden dan duizenden guldens schade. Maar de kwestie is dat je het eigenlijk moet voorkomen.
Maar er is eigenlijk een eerdere vraag. U schrijft dat van veel oude graven niet alle rechthebbenden bekend zijn. Dat is deels de schuld van de familie, maar ook van de gemeente. Want die moet ook zorgen dat gewoon de administratie van rechthebbenden up to date is. En als dat niet zo is, dan is dat het risico van de gemeente. Want ze kan eventueel nog zo mooi de risico's afwentelen op de rechthebbende; dat werkt natuurlijk pas als een rechthebbende bekend is. De gemeente heeft dat voor een deel niet in de hand. Men weet niet altijd dat een rechthebbende overlijdt of verhuist. Maar men heeft in het verleden vaak dit soort zaken op zijn beloop gelaten en dat wreekt zich nu. Voorts is het ook een kwestie van taktiek en organisatie om het adresbestand van rechthebbenden actueel te houden. Ik weet niet in welke gemeente u werkt, maar er zijn gemeenten die een graf voor 50 of 100 jaar uitgeven, alle kosten in 1 keer laten afkopen en er administratief nooit meer naar omkijken. Ja, dan weet je op den duur geen rechthebbenden meer. Je kunt er ook voor zorgen dat je nog periodiek contact met de rechthebbende hebt, door niet alle kosten altijd voor een lange termijn af te kopen, maar onderhoudsbijdragen bijvoorbeeld jaarlijks te innen. Als dan in een jaar een brief met acceptgirokaart terug komt of wanneer er gewoon niet betaald wordt, dan kun je op onderzoek uitgaan wat er aan de hand is. Is iemand verhuisd of overleden? Dan kun je na zo'n korte tijd nog wel een familielid of een nieuw adres vinden. Na 50 jaar is dat moeilijker. Het jaarlijks versturen van rekeningen kost natuurlijk tijd (en geld), maar ja, je moet er wat voor over hebben om je adresbestand actueel te houden. De extra administratieve lasten zijn natuurlijk in het (ietsje hogere) tarief te verwerken. Ook rechthebbenden hebben er belang bij dat de gemeente/begraafplaats hen kan vinden. Een andere manier is om eens in de 2 jaar of zo een soort Nieuwsbrief of een controlebrief te verzenden. Als post onbestelbaar retour komt, weet je dat er actie ondernomen moet worden.
Uw tweede vraag is, of de aansprakelijkheid van de gemeente (gelukkig niet van de beheerder persoonlijk) blijft als deze nabestaanden probeert te zoeken door stickers op de grafstenen, berichten op het mededelingenbord, oproepen via internet e.d. te plaatsen, maar geen respons krijgt.
Ja, ook dan blijft de verantwoordelijkheid bestaan. Ten eerste is het een kwestie om tijdig actie te ondernemen. Je moet niet wat doen als een steen omgevallen is, maar als een steen gammel staat. Als de rechthebbende in de administratie niet meer te vinden is en er op oproepen niet wordt gereageerd, dan moet er ook actie worden ondernomen: de staan kan worden verwijderd en het grafrecht kan vervallen.
Er is dan sprake van kennelijke verwaarlozing van het graf(monument) als bedoeld in artikel 28 van de Wlb. Die procedure kost wat tijd en men moet er altijd een jaar voor nemen om stickers op gedenktekens te laten zitten en oproepen op het mededelingenbord te hebben staan. Maar komt er geen reactie, dan moet men ook de actie durven nemen om het grafmonument weg te halen. Wel altijd duidelijk aantekenen in de administratie welke gebreken aan het monument zijn geconstateerd, wanneer een sticker is aangebracht, wanneer het bericht in het kastje hing, de onbestelbaar retour gekomen brieven + enveloppe in archief bewaren, en liefst nog een foto van het monument met sticker maken.
Maar dan moet de steen ook echt weg. Dan bent u niet aansprakelijk meer en de familie kan dan later ook nergens meer over klagen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
17 juli 2001
NB
Nieuwe wettelijke regeling per 1 maart 2011: Van wie is de grafsteen?
