Eigendom van de grafstenen
28 augustus 2002
Vraag nummer: 951 (oude nummer: 1280)
Geachte mr. van der Putten,
Ik las een week of drie geleden in een krant een berichtje dat de eigendom van grafstenen niet van de families is. De gemeente of kerk is de eigenaar volgens de rechter in een proefproces.
Ik kan dat bijna niet geloven. Dat is toch te gek voor woorden. Klopt dat krantebericht? Wat vind u er van?
Voor uw antwoord ben ik u erkentelijk.
Tine van Zoeren
Antwoord:
Geachte mevrouw,
In diverse kranten stond medio mei een kort berichtje over het eigendom van grafstenen. Het Gerechtshof in Amsterdam kwam in een door het aartsbisdom Utrecht aangespannen proefproces tot de slotsom dat grafstenen geen eigendom zijn van nabestaanden, maar van de begraafplaats. De teneur van de berichtjes was dat deze beslissing van het Hof indruist tegen elk gevoel van rechtvaardigheid.
Deze berichtgeving heeft wellicht niet alleen u maar ook andere lezers van die kranten nodeloos verontrust.
Het - puur formeel-juridische - eigendom van een grafsteen berust inderdaad bij de begraafplaats. De zeggenschap over de grafsteen (de vraag of een grafmonument wordt geplaatst, eventueel weer wordt weggenomen, welke vorm het monument heeft, welke tekst er op komt etc. etc.) berust echter geheel bij de rechthebbende op een graf. Die zeggenschap maakt namelijk onderdeel uit van het grafrecht.
Ik noem de familie daarom gemakshalve maar 'economisch' eigenaar, of de 'echte eigenaar'.
Een begraafplaats mag nimmer naar believen een grafsteen plaatsen, wijzigen of verwijderen. Dat recht hebben uitsluitend de nabestaanden. Wel mogen begraafplaatsen voorschriften hanteren voor het formaat en de duurzaamheid van grafmonumenten, maar dat is een andere zaak.
Nabestaanden hebben op grond van het grafrecht alle lusten, maar de begraafplaatsen de lasten van het eigendom. Als bijvoorbeeld een staande grafsteen in een storm omwaait en een buurgraf beschadigt, is de begraafplaats als eigenaar aansprakelijk voor de door 'haar' monument veroorzaakte schade. De familie die feitelijk rechthebbende van het monument is, is niet aansprakelijk. Zo komen bijvoorbeeld de gevolgen van slecht onderhoud door de familie voor het risico van de begraafplaats. Steeds meer begraafplaatsen leggen nabestaanden de plicht op het monument in goede staat te houden, om hun risico te beperken.
Hoe vreemd het op het eerste gezicht ook lijkt: dat het eigendom van grafmonumenten bij de begraafplaats berust, is dus juist gunstig voor nabestaanden. Deze hebben wel de lusten, maar dragen niet de risico's.
Men moet zich ook de andere kant van de medaille realiseren. Veel oudere graven, waar slecht onderhoud van het monument een risicofactor gaat vormen, hebben geen rechthebbenden meer. De familie is uitgestorven of nabestaanden zijn met onbekende bestemming verhuisd. Als het monument van zo'n graf omvalt en schade veroorzaakt omdat iemand er onnadenkend even op leunt, zou de schade voor mens en/of buurgraf niet verhaalbaar zijn. De eigenaar zou onvindbaar zijn. Nu kan men voor schade bij de eigenaar, de begraafplaats, aankloppen. Die moet maar zorgen dat ze de situatie goed in de hand heeft: rechthebbenden op graven opdragen om hun spullen goed te onderhouden en als er niemand meer is, zorgen dat er geen gevaarlijke situaties (kunnen) ontstaan.
De Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen had deze uitspraak van het Hof, die juridisch en maatschappelijk heel logisch is, reeds voorzien. Zij heeft daarom reeds een jaar geleden bij de minister van Binnenlandse Zaken om een wetswijziging gevraagd. Begraafplaatsen willen dat eigendom helemaal niet hebben. Maar ik schat in, eerlijk gezegd, dat de minister daar niet in trapt. Het is juist maatschappelijk nuttig dat de regels nu zijn, zoals ze zijn.
mr W. van der Putten
16 juni 2000
