Overschrijven grafrecht; ondertekening door alle zussen?
5 september 2002
Vraag nummer: 1008 (oude nummer: 1342)
Thu, 5 Sep 2002
Geachte heer van der Putten,
Mijn moeder is 19 april jl overleden te Groningen en daar bij vader begraven. Het is de bedoeling dat ik de grafrechten krijg, maar ik kreeg van de gemeente een formulier waar op stond dat alle kinderen daarvoor moeten tekenen. Ik heb drie zussen, waarvan een zus tegen ondertekening is. Met haar is al lange tijd geen contact geweest en ze ligt nu ook dwars bij de hele afhandeling van de erfenis. Wij hebben haar al 2 keer een brief gestuurd, zelfs aangetekend, maar ze reageert niet. Is er een manier waarop deze patstelling doorbroken kan worden?
Met vriendelijke groeten,
L.A. Kuis-Boertien
Molenwierdstraat 1
9981 BA Uithuizen
Tel: 0595-431324
Antwoord:
5 september 2002
Geachte mevrouw,
Ik begrijp uit uw verhaal dat uw moeder is begraven op een gemeentelijke begraafplaats. En dat het gaat om een eigen graf, omdat uw ouders samen in één graf liggen.
Ik heb er eens de beheersverordening van de gemeentelijke begraafplaatsen bij gehaald. Artikel 10 van die verordening bevat regels voor het overschrijven van grafruimten. Ik neem aan dat uw moeder rechthebbende was op het graf van uw vader. Lid 2 van artikel 10 zegt dat na het overlijden van de rechthebbende het eigen graf kan worden overgeschreven op naam van (de echtgenoot etc. en) een bloed- of aanverwant tot de derde graad. Overschrijving moet gebeuren binnen een jaar. Overschrijving op naam van anderen dan naaste familieleden is slechts in bijzondere gevallen mogelijk.
Als dochter van de rechthebbende voldoet u aan de norm (bloedverwant tot de derde graad) die in lid 2 is gesteld. Ik zie niet in waarom het grafrecht niet op uw naam overgeschreven kan worden.
Het artikel bevat immers geen bepaling dat alle erfgenamen gezamenlijk een opvolgende rechthebbende moeten aanwijzen of op een of andere wijze toestemming moeten geven. Ik begrijp daarom niet waarom uw zussen zouden moeten tekenen. Ik zie er geen enkele reden of noodzaak toe.
Artikel 10 komt overeen met een artikel uit de modelverordening van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG); ruim 90% van de gemeenten volgt dit model.
De regeling komt qua werkwijze en achterliggende filosofie overeen met de regeling die de Wet op de lijkbezorging kent voor het verantwoordelijk zijn voor een uitvaart en het hebben van zeggenschap over as na crematie. Die filosofie (in de wet) in de wet is dat de mensen die het meest nauw betrokken waren bij de overledene, in de regel de mensen zijn die beginnen met het regelen van de uitvaart. De wettelijke regeling heeft tot consequentie dat de persoon die het eerst begint met het regelen van de uitvaart (al dan niet met behulp van een uitvaartondernemer) ook de zeggenschap over een aantal zaken zoals de asbestemming krijgt. En in het model van de VNG zit (onzichtbaar) ook de gedachte dat de persoon die het eerst vraagt om de overschrijving van de grafrechten, een persoon is die 'close' was met de overledene; iemand die nauwe banden had en zich geroepen voelt om zorg en verantwoordelijkheid te dragen. En in de praktijk blijkt ook dat in 999 van de 1000 gevallen 'de juiste' personen - mensen met een hechte emotionele band met de overledene - de zeggenschap over de as of over het graf krijgen. Gewoon door er als eerste mee te beginnen.
Een relatief klein aantal, vooral kerkelijke, begraafplaatsen heeft in haar voorschriften staan dat een graf pas kan worden overgeschreven nadat alle erfgenamen samen 1 nieuwe rechthebbende hebben aangewezen of goedgekeurd. In de praktijk is dit een zeer onhandige en soms zelfs onzinnige regel. De administratie van een begraafplaats kan niet controleren of werkelijk alle erfgenamen een handtekening hebben gezet, want zij weet niet wie het zijn en hoeveel het er zijn. Dus als iemand komt met een papier dat door een aantal mensen is getekend en als met droge ogen wordt beweerd dat dit alle erven zijn, kan de begraafplaats weinig anders dat zo als juist accepteren. Men zou het kunnen controleren door te vragen ook een verklaring van erfrecht te overleggen, maar dat staat niet in de voorschriften. Bovendien is een verklaring van erfrecht tegenwoordig ook een tamelijk kostbare zaak; ik meen dat het ruim Euro 300,- kost. Soms hebben nabestaanden die verklaring nergens anders voor nodig en dan is het een duur grapje. Zeer onhandig is ook dat het aantal erfgenamen soms erg hoog kan zijn, wel meer dan 100 mensen. Zie maar eens van 100 mensen een handtekening te krijgen: er zijn er altijd een aantal die in het ziekenhuis liggen, een wereldreis maken, ondergedoken zijn voor schuldeisers, bij een vriend(in) hokken, in Thailand wonen, of gewoon weigeren te tekenen omdat ze er niks mee te maken willen hebben, noem maar op. Al die tijd heeft een graf dan geen rechthebbende, mag formeel nog een grafsteen worden geplaatst of herplaatst, heeft de begraafplaats formeel niemand om een rekening naar te sturen etc.
En een groot nadeel is ook dat een flink aantal mensen zo'n situatie aangrijpt om een of andere familieruzie kracht bij te zetten.
In het geval geen instemming van andere familieleden nodig is, zoals ook in Groningen het geval is, zie je dat zaken zich vanzelf plooien. Het familielid dat geen contact met de overledene meer had, is niet het familielid dat de uitvaart gaat regelen en dat het grafrecht vraagt. En zo'n familielid krijgt dan ook niet de kans om de zaak te dwarsbomen, vaak om heel andere redenen dan die met de situatie van doen hebben.
De wetgever, zowel landelijk als gemeentelijk, gaat onuitgesproken uit van de gedachte dat de rechten op min of meer natuurlijke wijze toevallen aan de persoon of iemand uit de kring van personen die er moreel het meeste recht op hebben. Gewoon omdat dat in de regel de mensen zijn die in actie komen.
Nu kan het zijn dat zich als eerste iemand meldt, die er objectief gezien niet de meeste rechten op heeft of die handelt in strijd met de wens van de overledene, zoals bijvoorbeeld vastgelegd in een testament of codicil. Dan kunnen anderen, die zich daartoe geroepen voelen, een bezwaarschrift indienen tegen het besluit van de gemeente om het graf over te boeken, of zich tot de rechter wenden. Er kan dus niet zomaar van alles gebeuren. Maar de persoon die bezwaar maakt of zich tot de rechter wendt, zal dan wel goed beslagen ten ijs moeten komen waarom de overboeking onjuist was. Personen die dan alleen maar dwars willen liggen omwille van het dwars liggen of andere niet relevante redenen, vallen dan door de mand.
Ik heb uw vraag aangegrepen om iets meer over de achtergrond van deze regeling te vertellen. Maar ik had het antwoord op uw concrete vraag eigenlijk al eerder gegeven: ik zie niet in waarom anderen voor akkoord zouden moeten tekenen, als u om het grafrecht hebt gevraagd. Daar is op grond van de verordening geen reden toe. Zou de overschrijving geweigerd worden, dan moet ik u adviseren om een bezwaarschrift in te dienen. Maar ik raad u aan om gewoon eerst eens even rustig met de gemeente (schriftelijk) te overleggen over het hoe en waarom, alvorens zo'n stap te zetten. Ik heb de indruk dat de gemeente alleen maar erg zorgvuldig te werk wil gaan, maar zich niet of onvoldoende realiseert dat ze daarmee eigenlijk haar boekje (de verordening in dit geval) te buiten dreigt te gaan.
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals: Kan de houder van de begraafplaats andere voorwaarden opleggen bij de overschrijving van een grafrecht?
Nieuwe wettelijke regeling sinds maart 2011: Van wie is de grafsteen?
