Interpretatie begrip rechthebbende (overschrijving van grafrecht en de positie van erfgenamen)
25 augustus 2006
Vraag nummer: 4520 (oude nummer: 8296)
Indien de gehuwde rechthebbende m.b.t. een grafrecht overlijdt, wie wordt dan -inzake verlenging van het grafrecht -rechtverkrijgende van het grafrecht indien daarover niets in het contract is geregeld?
Zijn dat de erven (privaatrechtelijke begrip rechtsverkrijgende), of per definitie de weduwe van de rechthebbende of dient aansluiting te worden gezocht bij het bestuursrechtelijk begrip belanghebbende?
M.a.w.: hoe kan ik vaststellen wie het kerkhofbestuur als rechtverkrijgende van het grafrecht dient te zien na het overlijden van de rechthebbende, indien daaromtrent niets in het contract over is geregeld?
Ik verneem graag van u.
Antwoord:
Geachte heer,
Een heel belangrijk probleem waar u een vraag over stelt. Een vraag waar mensen vaak wel een vermoeden van hebben, maar hem zelden stellen. En waar vaak misverstanden over bestaan.
Als de gehuwde rechthebbende overlijdt, vallen al zijn lusten en lasten en dus ook zijn aanspraken ten aanzien van het graf in de nalatenschap. Maar het is niet helder wat dit nu eigenlijk betekent of voor gevolgen heeft. Het betekent wel, dat als er nog een open rekening van de begraafplaatshouder lag voor de verplichte jaarlijkse onderhoudsbijdrage, dat de erfgenamen die moeten betalen. Het zal ook betekenen dat de erfgenamen provisorische maatregelen kunnen en moeten nemen in het geval van een calamiteit of iets anders dat heel snel actie vergt.
Maar de erfgenamen kunnen niet zonder meer beschikken over het graf, in die zin dat ze bepalen wie er begraven mnag worden, of er iemand opgegraven mag worden en of er iets aan de grafsteen mag veranderen. Dat mag alleen de rechthebbende.
De rechthebbende is de persoon op wiens naam het graf staat. En die een schriftelijke overeenkomst of beschikking daarover hoort te hebben. Niet alle begraafplaatshouders zijn daar even correct in, vooral niet na het overboeken van het graf van een voorganger, maar het moet wel.
Na het overlijden zijn de gezamenlijke erfgenamen de rechtverkrijgenden. Zij verkrijgen letterlijk het recht. Maar welk recht? Het recht op het graf? Nee, zij verkrijgen het recht om aanspraak te maken op het graf. Dat is dus een zwakker recht.
De begraafplaats hoeft er geen rekening mee te houden of iemand erfgenaam is of niet. Na het overlijden van de rechthebbende kan iedereen met een redelijk belang om overschrijving van de grafrechten vragen. Stel dat een broer van de overledene dat doet, een week na het overlijden. Hij krijgt het recht overgeschreven. Na een maand komt een kind van de overledene en die vraagt hetzelfde. Maar het recht is al naar de broer. Hoe zit het dan en hoe moet het dan?
De broer van de overledene is geen erfgenaam; vrouw en kinderen van de overledene zijn diens erfgenamen.
Heeft de begraafplaats dan een fout gemaakt?
Nee. Volgens de regels van de beheersverordening of het beheersreglement kan het grafrecht op naam van iedereen worden overgeschreven die er om vraagt. Soms is het beperkt tot familie tot de 3e of 4e graad. Daar voldoet de broer ook aan. Het grafrecht kan rechtens op naam van de broer worden gezet. Het kind is te laat. Als het kind als eerste was gekomen, had het kind het gekregen?
Wat betekent het erfgenaam zijn dan? Weinig of niets. Niets, om direct aanspraak te claimen bij de begraafplaats. Want daar heeft de begraafplaatshouder niets mee te maken. Het weinige dat het wel betekent, ligt in de onderliggende verhoudingen tussen de broer en het kind. Het kind kan tegen de broer zeggen dat deze onrechtmatig jegens hem en de andere erfgenamen gehandeld heeft door het graf, waar zij een zekere - maar geen harde - aanspraak op kunnen maken voor hun neus weg te kapen. Maar het zijn van erfgenaam alleen is onvoldoende argument, er moeten nog andere inhoudelijke argumenten zijn. Als de broer en het kind er onderling niet uit komen, kan het kind de zaak voorleggen aan de rechter. Partijen zijn dan het kind als eiser en de broer als gedaagde. De begraafplaatshouder staat er buiten. Als de rechter zou besluiten dat de rechten toch naar het kind zouden moeten gaan, dan pas kan de begraafplaats de rechten alsnog op naam van het kind zetten.
Het zijn van erfgenaam heeft dus nauwelijks betekenis. Dat kan ook moeilijk anders, want het zou maatschappelijk grote problemen geven. U stelt de vraag of per definitie de weduwe van de rechthebbende de nieuwe rechthebbende wordt. Nee. Iedere rechthebbende moet zichzelf melden en een schriftelijke bevestiging krijgen. Niets gaat automatisch. Bovendien is een weduwe niet automatisch en niet enig rechthebbende. Een aspect is ook nog dat een weduwe kan zijn onterfd, zij is niet per definitie erfgenaam. Van veel mensen kan een begraafplaats helemaal niet weten hoeveel mensen erfgenaam zijn en wie. Het kunnen er tientallen zijn. Soms ruim meer dan honderd. Een lastig punt van erfgenamen is ook, dat ze het allemaal onderling eens moeten zijn en samen handtekeningen moeten zetten, wil er iets besloten en gedaan moeten worden. Dat werkt dus niet. Mede daarom worden erfgenamen nooit zomaar direct en automatisch rechthebbende op een graf.
Het is niet gebruikelijk dat een rechthebbende in de contract
vastlegt wie zijn opvolger wordt. De rechthebbende kan dit niet zelf in een contract met de begraafplaats doen. Dat contract is namelijk van onwaarde in de eerste seconde na zijn overlijden, want met een overledene kan de begraafplaats geen afspraken maken. Dus daarover afspraken met de rechthebbende heeft geen juridische betekenis. Bovendien moet de opvolger natuurlijk ook schriftelijk instemmen en er voor tekenen.
Een kerkhofbestuur kan 2 dingen doen:
- afwachten wie zich meldt als nieuwe rechthebbende;
- zelf nabestaanden benaderen en vragen wie rechthebbende wil worden.
Het is dan altijd zo dat de eerste persoon die komt, in principe het recht krijgt.
Als de rechthebbende overlijdt en in het betreffende graf begraven zou moeten worden, is dat ook een goed moment om een nieuwe rechthebbende te krijgen. Eigenlijk mag er nooit in een eigen graf begraven worden als er geen toestemming is van een rechthebbende. Dus als de rechthebbende dood is, moet een nieuwe rechthebbende toestemming geven voor het begraven van de oude. Eigenlijk heel logisch.
Sommige begraafplaatshouders hebben in hun reglement staan dat als de rechthebbende overleden is en in het graf begraven moet worden, eerst een nieuwe rechthebbende vastgesteld moet worden, alvorens de begrafenis plaats vindt. Klinkt wat bureaucratisch streng, maar ik ken wat treffende verhalen waar het mis ging waar het niet gebeurde. En het klinkt erger dan het is. Als de familie bij elkaar zit om een begrafenis te bespreken, dan kan de uitvaartleider meteen vragen op wiens naam het graf dan moet komen. En dan ben je er uit. De nieuwe rechthebbende moet er wel voor tekenen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
