Grafrecht - overschrijven in relatie tot erfrecht
17 januari 2011
Vraag nummer: 7825 (oude nummer: 16346)
Geachte heer van der Putten,
In een toelichting op de Wet op de Lijkbezorging heb ik ooit gelezen dat het graf .
Hoe verhoudt dit eerste zich nu met een bepaling in een reglement of verordening waarin is opgenomen dat het recht binnen een bepaalde termijn na overlijden van de rechthebbende overgeschreven dient te worden op straffe van vervallen verklaring.
Indien het eerste juist is wordt het recht immers altijd automatisch overgedragen op de erfgenamen (indien deze er zijn uiteraard) en hebben dergelijke bepalingen geen werking, of is dit geen juiste veronderstelling...?
Met vriendelijke groet,
R.J.W. Hagedoorn
Antwoord:
Geachte heer,
U stelt een lastige vraag. Althans, het antwoord is niet eenvoudig uit te leggen.
Eerst merk ik op dat het overerfbaar zijn van een graf niets te maken heeft met het wel of niet zijn van een registergoed.
Een registergoed is een goed dat ingeschreven moet worden in een register, zoals grond, een huis of een appartementsrecht (in de registers van het Kadaster), een vliegtuig (in het luchtvaartregister van de Inspectie Verkeer en Waterstaat) of een schip (ook weer bij het Kadaster). Men kan een registergoed alleen overdragen of verkrijgen door inschrijving in de daartoe bestemde openbare registers. Tevens is ook notariele akte voor de overdracht nodig.
Grafrechten hoeven niet bij notariele akte te worden overgedragen en ook niet in een openbaar register te worden opgenomen. Grafrechten worden wel schriftelijk verleend; dat kan of bij beschikking (gemeente) of door een onderhandse akte van of overeenkomst met een niet-gemeentelijke begraafplaatshouder. Een onderhandse akte is het geschreven bewijs dat de partijen zelf opstellen.
Grafrechten kunnen ook wel worden geregistreerd bij de Belastingdienst, maar dat heeft een andere functie. Vroeger kwam wat wel vaker voor, maar tegenwoordig nauwelijks of niet. Het gaat te ver daar nu over uit te wijden.
Dat was het makkelijke deel van uw vraag; nu het moeilijke deel.
Grafrechten zijn wel overerfbaar, maar erven gewoonlijk niet over.
Van de vorige zin wordt u waarschijnlijk weinig wijzer, maar zo ligt het wel.
Een grafrecht is een vermogensrecht, dat in principe net als alle andere rechten en plichten van een overledene overgaat op diens erfgenamen. Echter, er zit gewoonlijk een bijzondere voorwaarde aan vast, namelijk dat de begraafplaatshouder de nieuwe rechthebbende ook uitdrukkelijk moet accepteren (en hem of haar het grafrecht moet toekennen).
Een van de voorwaarden is dat het grafrecht gewoonlijk slechts op naam van 1 persoon kan staan. Niet op naam van een groep erfgenamen. Ook is niet altijd duidelijk is wie die erfgenamen zijn. Een erfenis kan ook verworpen worden.
Ook erven lang niet alle erfgenamen in gelijke delen. Sommige erfgenamen kunnen voor 25% delen in de nalatenschap, anderen voor 12,5% of 3% of slechts 0,5%. Je kunt dan ook niet zonder meer zeggen dat iemand die een groter aandeel heeft meer aanspraak kan maken op het graf van een ander met een kleiner aandeel. Ook is het niet zo dat bij de verdeling van de nalatenschap de meeste stemmen gelden. Alle erfgenamen moeten er mee instemmen; ook de instemming van de persoon met met 1/200e deel is nodig. Bij een groot aantal erfgenamen is het buitengewoon moeilijk om van iedereen instemming met alles te verwerven. Ook om het tijdig te laten gebeuren. Vaak zijn met de afwikkeling van een omvangrijke nalatenschap jaren gemoeid. Het dient de rechtszekerheid niet als er jarenlang onzekerheid is welke erfgenaam het grafrecht zou kunnen toevallen.
Als er aan een grafrecht geen enkele voorwaarde inzake de overdracht van het recht is verbonden (in een grafakte of in een beheersverordening of beheersreglement), dan verwerven inderdaad alle erfgenamen samen het grafrecht. Maar dat komt in de praktijk nauwelijks of niet voor; bijna elke begraafplaatshouder hanteert voorwaarden.
De bepaling die u aanhaalt, dat het recht binnen een bepaalde termijn na overlijden van de rechthebbende overgeschreven dient te worden, beperkt het erfrecht. Vooral, omdat het overschrijven slechts op naam van 1 persoon of rechtspersoon mogelijk is en dat die persoon ook nog tot een beperkte kring van nabestaanden dient te behoren. Niet elke erfgenaam valt binnen de kring van bloed- of aanverwanten tot de derde graad. Dus moet er telkens een afweging worden gemaakt. Daarom is overdracht van grafrechten door vererving geen automatisme.
Het is niet zo dat door het bestaan van erfgenamen dergelijke bepalingen in een beheersverordening of reglement geen werking hebben. Het is andersom, namelijk dat zulke bepalingen volop werken en door hun werking het erfrecht beperken.
Het hele grafrecht, met alle lusten en lasten, valt helemaal binnen het geheel van rechten en plichten die de erfgenamen krijgen. Maar daar behoort dus ook de voorwaarde toe, dat het recht niet automatisch overgaat, maar overgeschreven moet worden, dat slechts 1 persoon het recht kan krijgen en dat die persoon tot de derde graad bloed- of aanverwant moet zijn (waar uitzondering op mogelijk is). Die voorwaarden hebben voor de erfgenamen het gevolg dat zij het grafrecht niet automatisch krijgen.
Erfgenamen zijn wel de eersten die aanspraak kunnen maken op het grafrecht. Maar dat geldt dus slechts voor een van hen. En dan geldt ook: wie het eerst komt, het eerst maalt.
Er is wel jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State dat een erfgenaam het grafrecht wel erfde. Maar dat was een wat onhandige uitspraak van de Afdeling omdat niet duidelijk is gemaakt dat dit alleen kon in die speciale situatie. In dat geval was het feitelijk mogelijk omdat er slechts 1 erfgenaam was. Maar als er meer erfgenamen zouden zijn, zou het verhaal van de Afdeling in duigen vallen. Het automatisch overgaan van grafrechten op erfgenamen zou tot een enorme warboel leiden. Bedenk bijvoorbeeld maar eens dat iemand een grafrecht heeft, komt te overlijden, in dat graf begraven moet worden, en 20 erfgenamen heeft. Dan zou het graf voor de bijzetting alleen geopend mogen worden met de handtekeningen van 20 erfgenamen! Dat gaat nooit lukken. Die uitspraak kan daarom het best worden genegeerd voor situaties dat er meer dan 1 erfgenaam is.
Als er slechts 1 erfgenaam onder algemene titel is, kan die persoon de grafrechten claimen.
Als er meer dan een erfgenaam is, doet de erflater er verstandig aan om in het testament expliciet te bepalen aan wie het grafrecht toekomt. Bijvoorbeeld: 'Ik wens dat de rechten op mijn graf (of op het graf van mijn ouders, vul maar in) nummer 123 op de begraafplaats te X worden overgeschreven op naam van mijn dochter A'. Als deze erfgenaam er snel bij is om de grafrechten over te late schrijven, zal er geen probleem zijn.
Als deze erfgenaam A echter erg traag is en inmiddels persoon B de grafrechten heeft gevraagd en van de begraafplaatshouder heeft gekregen, is er wel een probleem. Dan moet A de rechten vorderen van B. Van de begraafplaatshouder vorderen kan niet meer, want die heeft ze niet meer. Dat kan echter weer anders liggen als de begraafplaatshouder wel wist van het bestaan van het testament en er misschien ook al een aanvraag van A lag, maar de rechten toch heeft toegekend aan B. Dan moet de begraafplaatshouder de toekenning aan B ongedaan maken. Ook als B ook een erfgenaam was.
Een graf vererft dus niet zomaar, maar het erfrecht heeft wel degelijk consequenties. Bijvoorbeeld een aanslag onderhoudsrechten moet nog worden betaald. Stel een rechthebbende overlijdt op 3 februari en op 1 juli worden de jaarlijkse aanslagen verzonden. De erfgenamen moeten dan de aanslag betalen, omdat de belastingplicht ontstond op 1 januari, nog voordat de rechthebbende overleed.
Maar als de rechthebbende op 30 december van het voorgaande jaar overleed, dan hebben de erfgenamen niets van doen met een aanslag van dit jaar; die is dan voor rekening van de nieuwe rechthebbende.
Een heel verhaal. Maar als u onthoudt dat een graf niet automatisch overgaat op erfgenamen, hebt u het belangrijkste te pakken.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals de vraag of de houder van de begraafplaats andere voorwaarden kan opleggen bij de overschrijving van een grafrecht:
