Vervallen van eeuwigdurend grafrecht door verordening
7 augustus 2002
Vraag nummer: 875 (oude nummer: 1200)
Als uitvaartondernemer maakte ik het volgende mee.
Enkele weken geleden overleed een alleenstaande man, die graag in het familiegraf bij zijn ouders begraven wilde worden. Er was een eeuwigdurend graf gekocht, ongeveer 50 jaar geleden, bij het overlijden van de vader. De moeder was 36 jaar geleden overleden en in het graf bijgezet.
Het gaat om een graf op een gemeentelijke begraafplaats in een Zuid-Hollands dorp. Toen ik de wens om in dit graf te begraven bij de beheerder meldde, werd mij verteld dat dat niet meer kon. Het grafrecht was vervallen. In een verordening in de jaren '70 had de gemeente eeuwigdurende graven afgeschaft, zo luidde het verhaal. De man is nu in een ander graf begraven. Maar de familie heeft er geen vrede mee; is het handelen van de gemeente juist; en wat is er nog aan te doen?
Antwoord:
Ik zou wat meer gegevens moeten hebben om de zaak goed te bekijken, zoals de oorspronkelijke grafakte, de beheersverordening op het moment van aankoop van het graf en de opvolgende verordeningen. Maar één ding is heel duidelijk: een eeuwigdurend grafrecht kan en kon niet - ook al staat het in een verordening - vervallen of in de tijd beperkt worden verklaard. De enige uitzondering hierop is wanneer in de grafakte of in de oude verordening een voorbehoud is gemaakt ten aanzien van wijzigingen in toekomstige verordeningen. Is dat niet gebeurd, dan is het grafrecht nagenoeg onaantastbaar. Het kan dan alleen vervallen op grond van een wettelijk toegelaten omstandigheid (bijvoorbeeld ernstige verwaarlozing van het grafmonument of door onteigening) of een bij de aankoop gemaakt voorbehoud (bijvoorbeeld dat het recht bij overlijden van de rechthebbende binnen een bepaalde termijn wordt overgeschreven, of dat onderhoudsrechten moeten worden betaald en dat niet is gebeurd).
Mijn advies is: kijk dit na, maar doe het vooral snel, wanneer de familie wil dat de man alsnog in het graf wordt begraven. Voor een herbegraving is verlof van de burgemeester nodig en hoe langer de kist onder de grond is, hoe lastiger een herbegraving wordt. Het is verstandig om direct met de burgemeester of verantwoordelijke wethouder een gesprek te hebben; mocht een minnelijke oplossing niet mogelijk zijn, dan is het aan te bevelen een soort kort geding te voeren. Ik zeg 'een soort kort geding', omdat het hier publiek recht betreft. Daar gelden andere procesregels en termen (kort geding = voorlopige voorziening). Er moet een juridisch trucje moet worden uitgehaald om een (weigering van een) besluit te construeren, waartegen bewaar en beroep wordt aangetekend en waarbij men tevens bij de sector Bestuursrecht van de arrondissementsrechtbank een spoedprocedure kan starten.
De kern van het advies is: 1. handel snel en 2. maak gebruik van professionele juridische hulp, want hier is kennis van zowel gemeenterecht, procesrecht als lijkbezorgingsrecht nodig om de zaak tot een goed einde te kunnen brengen.
In het algemeen moet in zo'n soort situatie worden geadviseerd om onmiddellijk actie te ondernemen, als de gemeente bijzetting in het graf weigert. De juridische situatie moet onmiddellijk worden uitgezocht en met de gemeente (niet met de beheerder, maar een verantwoordelijke bestuurder) worden besproken; loopt dat gesprek niet goed, dan moet onmiddellijk een procedure worden gestart.
Voorkomen moet worden dat een overledene in een 'verkeerd' graf terecht komt.
Want ook al krijgt men later gelijk en blijkt dat er toch rechten op het graf rusten en dat er in begraven had mogen worden: dat levert niets op als herbegraving wordt geweigerd.
Nogmaals: handel onmiddellijk!
mr W.G.H.M. van der Putten
16 juli 1997
