Reserveringsakte voor graf dat niet geruimd is
2 februari 2002
Vraag nummer: 755 (oude nummer: 903)
Geachte mr. van der Putten
In 1990 heeft persoon X aan onze begraafplaatsstichting gevraagd om twee naast elkaar liggende oude graven te mogen reserveren voor de toekomst. ( graven liggen naast bestaand graf van zijn familie) Hiervoor is een akte opgesteld welke door beide partijen is geaccordeerd. De inhoud van deze akte bevat de volgende informatie:
- akte is een huurovereenkomst voor onbepaalde tijd ingaande 12-11-1990 voor een bedrag van fl. 600,- per graf dat in termijnen zou worden betaald.
- een graf kan direkt 1 diep worden gebruikt en het andere graf pas rond 1995. ( alleen rekening houdende met verjaringstermijn van 20 jaar )
Nu 10 jaar later, 10 jaar meer ervaring, kan de stichting met grote mate van zekerheid stellen dat de betreffende graven het "lijkzakken" probleem hebben en dus niet zondermeer geschikt zijn voor hergebruik. De graven zullen derhalve eerst moeten worden geruimd. Dit brengt kosten met zich mee.
Wij zijn van mening dat indien iemand zondermeer een voorkeursplaats wil reserveren , hij ook voor de ruimingskosten moet opdraaien. ( wij hebben in principe genoeg andere vrije plaatsen waardoor ruimen nu niet nodig is). Het probleem is echter de bovenvermelde geaccordeerde akte. Hierbij dient U echter onderstaande punten in ogenschouw te nemen:
- de akte is door beide partijen geaccordeerd maar de overeengekomen betaling in termijnen heeft nooit plaatsgevonden.
- de stichting heeft in de afgelopen 10 jaren de belanghebben nooit aangemaand tot betaling.
- het probleem van de lijkzakken was ons in 1990 niet bekend.
Kunnen wij de bestaande akte juridisch dusdaning aanpassen dat de term "voor onbepaalde tijd" bepaalde tijd wordt en dat de extra kosten voor het ruimen verrekend kunnen worden met persoon X?
Dit uit hoofde van de niet onderkende problemen en het feit dat persoon X verzuimd heeft zijn betaling te verrichten. Of heeft persoon X ondanks dit toch bepaalde rechten waardoor wij spoorslags een ruiming moeten laten verrichten.
met vriedelijke groet
Fred de Bock.
Antwoord:
Geachte heer De Bock,
Een vraag over een mogelijke wijziging van een grafakte kan eigenlijk alleen goed worden beantwoord als je het betreffende stuk in haar geheel voor je ziet en als je weet of er nog een beheersreglement was en wat daar in stond.
In het voor uw begraafplaats in augustus 1992 vastgestelde reglement (wie wat bewaart, heeft wat; ik in mijn geval een archief) staat dat de reglementen die voorheen voor de (beide) begraafplaatsen golden, zijn ingetrokken. Er was dus blijkbaar iets van een reglement. Zonder het oude reglement ken je de context van de grafakte niet en kun je haar niet goed uitleggen.
U schrijft dat in de akte een (huur; juridisch is het een zakelijke gebruiks)overeenkomst voor onbepaalde tijd is aangegaan en dat een bepaald (erg laag!) bedrag in termijnen zou worden betaald. U schrijft voorts dat er nooit in termijnen betaald is. Is er nooit een cent betaald, of zijn de termijnen niet vol gemaakt? Dat is een verschil. Een belangrijke vraag is ook of de akte een bepaalde datum bevatte waarop de betalingen zouden hebben moeten aanvangen en eindigen.
U stelt de vraag "Mogen we de overeenkomst wijzigen? Mogen we van 'onbepaalde tijd' 'bepaalde tijd' maken?" Ongeacht wat ik hiervoor beschreef en vroeg en wat het antwoord daar op is, kan ik al stellen dat u niet de overeenkomst inhoudelijk eenzijdig kunt wijzigen en een nader voorwaarde kunt toevoegen. Dat kan en mag nooit.
Maar wat wel kan en wat een logische(r) vraag is (in mijn ogen), is de vraag of de overeenkomst nog wel bestaat. Want de andere partij kwam zijn deel van de verplichtingen niet na: hij/zij betaalde niet of niet volledig.
Nu hangt het juiste antwoord erg af van de voorwaarden in het reglement en van de manier hoe scherp bijvoorbeeld een bepaalde termijn voor betaling is gesteld. Als een partij niet betaalt, hoort hij in gebreke te worden gesteld en in staat te worden gesteld zijn verplichtingen alsnog na te komen, alvorens tot ontbinding kan worden overgegaan. Maar dat hangt dus ook af van de exacte formuleringen in de overeenkomst en bepalingen in het reglement. Wellicht is de overeenkomst zonder ingebrekestelling ook eenzijdig (door u) als ontbonden te verklaren of te beschouwen. Als dat redelijkerwijs mogelijk is, kunt u de andere partij daarmee confronteren en aanbieden om nu een nieuwe overeenkomst aan te gaan op nieuwe voorwaarden. En dan bent u niet meer verplicht om een overeenkomst voor onbepaalde tijd aan te gaan.
Want laat ik het nog maar eens verzuchten: geef als begraafplaatshouder nooit of te nimmer een graf voor onbepaalde tijd - in de zin van eeuwigdurend - uit! Want je weet niet met wat voor lasten je je opvolgers opzadelt. We kennen de problemen uit het verleden, die ook heden voortduren. U weet dat inmiddels ook, daarom stelt u die vraag, maar ik roep het een keer luid en duidelijk voor uw collega's van andere begraafplaatsen die dit stukje wellicht per ongeluk lezen. (Het is tegen mijn persoonlijke belang, want aan de problemen met oude eeuwige graven verdient mijn adviesbureau een leuke cent. Maar het zijn er nu al zo veel dat ik tot mijn pensioen ruim toe kan. Dus houd er maar mee op).
Na deze luide uitroep een stille wenk: als de overeenkomst nu niet zo verschrikkelijk duidelijk is, kunt u natuurlijk toch ook een beetje bluffen en u op het standpunt stellen: er is niet betaald, dus de zaak is ontbonden. Dat er door uw voorgangers niet tot betaling is gemaand, is op zich geen reden voor de betrokken persoon om niet tot betaling over te gaan. Ik ben zelf in dit soort zaken een beetje streng: als je wat koopt moet je ook betalen. Zo niet, heb je later geen recht van spreken meer.
Nu het andere punt in uw vraag: u vreest lijkzakken en de bijkomende problemen. Ik zie eerlijk gezegd het probleem niet zo. Als een graf gereed wordt gemaakt voor begraving, is het toch de bedoeling dat de nog aanwezige stoffelijke resten worden geruimd. Dat kan door het bergen van die resten in een knekelput, in een verzamelgraf, of door ze dieper in hetzelfde graf te herbegraven. En of het nu veel volume is (enkele botjes) of veel (een nagenoeg intact lichaam), dat doet er eigenlijk niet toe. Het is iets meer werk en onaangenamer werk, maar verder is er geen verschil. Geen enkel ooit gebruikt graf is zonder meer geschikt voor een nieuwe begraving; er moet toch altijd eerst gekeken worden of resten moeten worden geruimd. Voor de vertering van de resten met de lijkzak is het echter wenselijk (juridisch niet nodig, maar we spreken ook over ethiek) om deze in een omgeving te brengen waar de beste omstandigheden voor verdere vertering zijn. Dat kan zijn het overbrengen naar een knekelput (een kelder of betonnen ruimte e.d. is ideaal) en anders - liefst een beetje ondiep - begraven in een verzamelgraf of in een hoek van de begraafplaats waar voorlopig toch geen nieuwe graven worden uitgegeven. Men moet het lichaam kans op verdere vertering geven door de lijkzak zoveel mogelijk te verwijderen, te scheuren, er gaten in te maken e.d.
Een afgeleid punt is dat u vindt dat de kosten van het extra werk eigenlijk voor rekening behoren te komen van de persoon die juist die specifieke plek wil reserveren. Dat ben ik niet met u eens, eigenlijk helemaal niet. Mijn uitgangspunt is dat iedereen altijd gelijk behandeld moet worden. Als u het principe toestaat dat men plekken kan reserveren, geldt dat voor elke plek. Dat de begraafplaats op bepaalde plekken wellicht meer werk of kosten heeft, is iets dat dan de betrokken persoon niet aangerekend kan worden. Dat zijn de algemene kosten van de begraafplaats, waar u in uw begroting rekening mee moet houden en welk soort kosten over alle graven/rechthebbenden moet worden uitgesmeerd. Als ik naar de tarieven van uw begraafplaats kijk, vind ik dat u erg goedkoop bent. Eigenlijk te goedkoop. Dan bekruipt mij het gevoel dat u ook niet onder de prijs moet werken; dit soort kosten hoort erbij en moet worden omgeslagen in de tarieven.
Ik heb er verder ook een ethisch/praktisch bezwaar tegen als u dit soort kosten aan een nieuwe grafeigenaar in rekening brengt. Het gaat om een graf dat ligt naast dat van familie. Vaak weet men dan ook wie in het buurgraf begraven was. Als men hoort van het lijkzakken-probleem, weet men dus vaak wie de betrokken persoon was/is. Dat soort informatie behoort in mijn ogen nooit naar buiten te komen, op welke manier dan ook. Als dat de betrokken familie ter ore komt, krijgt die wellicht een emotioneel probleem. Dat moet je mensen nooit willen aandoen.
Voorts kun je je de vraag stellen wat je moet doen als je een redelijk vermoeden hebt dat je problemen met een lijkzak kunt verwachten. Je kunt het graf helemaal met rust laten, maar dan blijft het probleem meestal bestaan. In gelijkblijvende conditie is nauwelijks verdere vertering, of slechts zeer zeer langzaam te verwachten. Een ruiming/herbegraving in een gunstigere omgeving biedt een mogelijke oplossing. Het is ook een ethische vraag: wil ik als begraafplaatshouder dat de aan mijn zorg toevertrouwde lichamen ontbinden op de wijze zoals nabestaanden verwachten en mogen verwachten? Als je die vraag met "ja" beantwoordt, is het gereed maken van een graf voor een nieuwe begraving een goed moment om die probleemsituaties aan te pakken en dat mogelijk te maken wat nabestaanden verwachten.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
7 juni 2000
