Aankoop grafrecht bij stichting voor begraafplaats
4 november 2019
Vraag nummer: 59131
Geachte heer van der Putten,
Mijn vrouw en ik willen nu bij leven een grafrecht kopen voor de duur van 50 jaar. De stichting bestaat uit 1 bestuurder en is geen eigenaar van de grond, maar heeft het recht van erfpacht en opstal. Is aangesloten bij LOB. De eigenaar van de grond is voor zover bekend in deze geen partij. We komen na ± 20 jaar te overlijden. De stichting houdt echter vóór ons overlijden op te bestaan om wat voor reden dan ook. ( b.v.: heeft ontoereikende middelen om aan verplichtingen te kunnen voldoen, gaat failliet of anderszins) Vragen: 1. Welke waarborg/garantie hebben wij dat de gesloten overeenkomst bij ons overlijden daadwerkelijk geeffectueerd kan worden? Hoe kan deze garantie verkregen worden? In de Stichtingsakte (statuten heb ik daarover niets kunnen lezen en ook niet in de akte vestiging erfpacht en opstal. Het grafrecht wordt verleend onder bepalingen van de Wet op de Lijkbezorging en andere wetgeving mbt bijzondere begraafplaatsen.
Vraag: Is effectuering van het vastgelegde grafrecht met bijbehorende plaats van het graf dan o.g.v die wet mogelijk? Zo ja, moet daarvoor dan contact worden opgenomen met de gemeente waar de natuurbegraafplaats is gelegen? (art 23 en/of art 28 van die wet??)
Ik zou uw antwoord in deze zeer op prijs stellen en dank u daarvoor bij voorbaat.
Met vriendelijke groeten,
J.van Beers
Antwoord:
Geachte heer,
Wij hebben even kort mailcontact gehad, om de achtergrond van uw vraag kennen en dus de vraag beter te kunnen beantwoorden.
Het komt regelmatig voor dat de eigenaar van de grond van een begraafplaats en de exploitant van een begraafplaats niet dezelfde partij zijn. Bijvoorbeeld in de gemeenten Nijmegen, Almere, Deventer, Rijswijk ZH en Hilversum - om er uit het hoofd maar eens een paar te noemen - worden de begraafplaatsen die eigendom zijn van de gemeenten beheerd door stichtingen en bedrijven. Dan doet men bij de aanschaf van een graf ook geen zaken met de gemeente zelf.
Ook bij kerkelijke begraafplaatsen komt het voor dat de begraafplaats wordt beheerd en geëxploiteerd door een stichting, terwijl de grond van de kerk is. Dat geldt denk ik voor 90% van de kerkelijke begraafplaatsen die door een stichting worden beheerd.
Ook bij natuurbegraafplaatsen komt het voor dat de begraafplaats wordt geëxploiteerd door een stichting, terwijl de grond van derden is. Dat is bijvoorbeeld aan de orde bij begraafplaatsen op de terreinen van de vereniging Natuurmonumenten. Bij de begraafplaats die u in gedachte hebt, is een beursgenoteerd verzekeringsbedrijf de eigenaar van de ondergrond.
Ook wanneer een natuurbegraafplaats een familiebedrijf is, wat bij dit type begraafplaatsen ook regelmatig voorkomt, is het vaak zo dat eigendom en exploitatie in verschillende rechtspersonen zitten. Vaak is dat om de continuïteit te waarborgen, voor het geval de eigenaar iets overkomt of met pensioen wil. Dan kunnen nabestaanden de grond aan de exploitant (blijven) verpachten. En het is natuurlijk ook om risico's in de bedrijfsvoering te beperken. Maar dat probeert elke organisatie.
Kortom: de exploitatie van een begraafplaats door een 'externe' stichting komt regelmatig voor. Ik zie op voorhand geen probleem bij de exploitatie van een natuurbegraafplaats door een stichting. Ik denk dat dat bij bijna alle natuurbegraafplaatsen het geval is.
Is er een garantie dat een stichting of andere rechtspersoon die een begraafplaats exploiteert niet failliet kan gaan? Nee, zo'n garantie bestaat niet. Ik denk dat men bij de keuze van een dergelijke begraafplaats niet alleen naar de constructie moet kijken, maar ook naar de bedrijfsvoering. Net als wanneer men met een 'gewoon' bedrijf een zakelijke afspraak voor de lange termijn maakt. Is de directie ter zake kundig en betrouwbaar? In het geval van 'uw' begraafplaats zeg ik daar 'ja' op, omdat de initiatiefneemster de juiste ervaring elders heeft opgedaan en een goede reputatie heeft.
Maar dat is nog geen garantie dat er niets verkeerd kan gaan. Stel dat de initiatiefnemer door persoonlijke omstandigheden wegvalt, of dat we onverwacht een oorlog krijgen en dat de stichting haar verplichtingen niet kan nakomen, wat dan? Dan denk ik dat u geen risico loopt ten aanzien van het hebben en houden van het graf op dat terrein.
Feitelijk is het namelijk zo dat het betreffende natuurterrein een begraafplaats met graven is. Dat kan de eigenaar niet zomaar veranderen. Want op graven rusten grafrechten. Grafrechten zijn bijzondere 'zakelijke gebruiksrechten' op stukjes grond. Het zijn rechten van eigen aard, vergelijkbaar met het recht van opstal. In de wet stond tot 1991 dat grafrechten 'aan eigendom gelijk' stonden. Dat geldt juridisch nog steeds. Ook als de stichting als verlenende partij er tussen uit zou vallen, moet de eigenaar van de grond de zakelijke gebruiksrechten respecteren.
De eigenaar van de grond heeft willens en wetens de grond ter beschikking gesteld om er te begraven en er uitsluitende grafrechten te vestigen. Dan is hij daar ook aan gebonden. Grond met graven kan later ook niet worden gebruikt voor bijvoorbeeld landbouw of als bouwgrond. Men zit tot lengte van jaren vast aan de bestemming begraafplaats. Als de stichting failliet is gegaan, moet er snel een andere exploitant komen.
Vergeet niet dat de grond door een bijzondere aanwijzing van de gemeenteraad de functie 'begraafplaats' heeft gekregen en dat dit zo ook in het bestemmingsplan is vastgelegd. De eigenaar van de grond heeft zelf de aanvraag gedaan of heeft er mee ingestemd, dus zal ook de grafrechten moeten respecteren. Nog los van de vraag of er al feitelijk begraven is of niet.
Voor het grafrecht is van belang dat u een exacte beschrijving van de locatie krijgt, zodat de plek altijd aangewezen kan worden. Een begraafplaats heeft ook de wettelijke verplichting om de locatie van een graf precies aan te kunnen geven.
De gemeente heeft hier niets mee van doen. Een overeenkomst met deze natuurbegraafplaats is geheel van civielrechtelijke aard. De gemeente heeft er niets over te zeggen en kan ook eventuele problemen niet oplossen.
Ik denk overigens dat het relatief erg gunstig is dat een beursgenoteerd bedrijf eigenaar van de grond is; zo'n bedrijf kan zich geen schandalen of misstanden in de pers veroorloven. Verwacht mag worden dat het de lopende contracten volledig respecteert.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP (voor gemeenten)
De financiële kant van de lijkbezorging roept voor de houders van begraafplaatsen vaak vragen op. Van den Bosch & Partners organiseert daarom samen met mr. Willem van der Putten op 23 januari 2020 een speciale themamiddag rondom de financiën van de gemeentelijke begraafplaats. De organisatie is in handen van de Academie Lokale Belastingen.
Vanuit de fiscale kant zal mr. Edwin Borghols, vennoot bij Van den Bosch & Partners, de belangrijke fiscale aspecten van de begraafplaats behandelen. Willem van der Putten zal vanuit zijn grote ervaring andere financiële aspecten voor zijn rekening nemen. Daarbij komen aan de orde vragen als:
• Hoe hoog mogen de lijkbezorgingsrechten worden vastgesteld?
• Moet er onderscheid worden gemaakt tussen grafrechten en onderhoudsrechten?
• Kunnen er verschillende soorten onderhoudsrechten worden vastgesteld?
• Kan er verschil in onderhoudsrechten worden gemaakt tussen algemene en particuliere graven?
• Kunnen er nieuwe rechten worden opgelegd aan bestaande graven met oude contracten?
• Maakt het verschil of graven liggen op een begraafplaats die oorspronkelijk een kerkelijke begraafplaats was?
• Kan er onderscheid worden gemaakt tussen verschillende typen grafmonumenten of graven op verschillende grafvakken?
• Voor welke diensten kunnen er rechten worden geheven? Kan men bijvoorbeeld rechten heffen voor een opgraving, als de uitvoering bij een extern bedrijf ligt, dat een eigen rekening indient?
• Kunnen er afkoopsommen voor het recht op een graf of voor 20 jaar onderhoud geheel in de exploitatie worden opgenomen?
• Kunnen er verschillende rechten worden geheven voor graven met twee of meer overblijfselen?
• Hoe kan grafonderhoud op de langere termijn het beste worden bekostigd?
• Kunnen de kosten van graven die eeuwigdurend zijn afgekocht nog worden meegenomen in de exploitatie?
De eerste themamiddag is gehouden op 31 oktober 2019. Deze is succesvol verlopen. De evaluaties waren zonder uitzondering lovend.
Er komt een nieuwe mogelijkheid op donderdag 23 januari 2020 in Utrecht. Deze keer zijn net als in oktober 35 plaatsen beschikbaar. Op 5 november waren er al 22 aanmeldingen. Wacht dus niet te lang, als u belangstelling hebt.
Zie https://www.lokbel.nl/cursus/themamiddag-financien-van-de-begraafplaats.
