Obductie

Onderzoek om de doodsoorzaak vast te stellen

Wat is obductie?

Obductie is onderzoek van het lichaam na overlijden om de doodsoorzaak vast te stellen en om ziekteprocessen te onderzoeken. Het onderzoek wordt ook wel sectie, lijkopening, lijkschouw of autopsie genoemd. Het wordt uitgevoerd door een patholoog, dat is een arts die gespecialiseerd is in deze vorm van onderzoek. Bij obductie is sprake van zowel een uitwendig als inwendig onderzoek. De patholoog zal eerst een uitgebreid uitwendig onderzoek doen alvorens het inwendige onderzoek start. Het inwendige onderzoek is vrij omvangrijk, hierbij worden vrijwel alle organen van de overledene onderzocht. Ook is het mogelijk dat een onderzoek van de hersenen deel uitmaakt van de obductie. Net als bij een ‘gewone’ operatie wordt dit altijd op een zodanige wijze gedaan dat er achteraf vrijwel niets meer van te zien is. Wanneer er geen sprake is van een vermoeden van een onnatuurlijke dood moet aan de nabestaanden altijd eerst toestemming worden gevraagd voor dit onderzoek.

Waarom een obductie?

Obductie wordt uitgevoerd om de exacte doodsoorzaak vast te stellen. Maar dat is niet de enige reden, men kan hiermee ook vaststellen of er sprake is van een erfelijke ziekte of een besmettelijke ziekte. Wanneer nabestaanden niet precies weten waaraan hun geliefde is overleden kan dit een negatieve invloed hebben op het rouwproces. Dit omdat men met vragen blijft zitten. Obductie is dan de methode om een antwoord te geven op alle vragen, daarnaast kan hierdoor worden gecontroleerd of de medische behandeling juist is geweest. Voor de overledene heeft het onderzoek natuurlijk geen betekenis meer, maar nieuwe patienten kunnen in de toekomst wel profiteren van de lessen die van een obductie worden geleerd. Want voor artsen en wetenschappers helpt obductie bij het verbeteren van behandelingen en wetenschappelijk onderzoek. Een heel groot deel van de huidige medische kennis is ontleend aan studies van obductiemateriaal.

Het onderzoek

Nadat de familie toestemming heeft gegeven voor obductie wordt het lichaam overgebracht naar het mortuarium (doorgaans in het ziekenhuis). Het onderzoek wordt dan binnen korte tijd (meestal één werkdag) uitgevoerd. Bij een obductie wordt het lichaam van een overledene geopend en worden de organen in het lichaam geïnspecteerd. De organen worden één voor één uit het lichaam gehaald, gewogen en ingesneden om zo ook de binnenkant te kunnen inspecteren. Omdat niet alle afwijkingen met het blote oog te zien zijn wordt uit alle organen een stukje weefsel genomen voor microscopisch onderzoek. Nadat dit is gebeurd worden de organen teruggeplaatst in het lichaam, op de organen waarvan het onderzoek nog niet is afgerond na. Ten slotte wordt het lichaam gesloten en kan het worden overgedragen aan de uitvaartverzorger die zal zorgen dat het lichaam naar huis of naar het uitvaartcentrum wordt gebracht.

Opbaren na obductie

Bij de opbaring van een overledene is doorgaans niets meer te zien van de obductie. De kleding zit over de plaats waar een opening in het lichaam is gemaakt. Alleen bij kale mensen waarbij schedellichting voor hersenonderzoek heeft plaatsgevonden is dit niet het geval. Als nabestaanden dat bezwaarlijk vinden dan kunnen ze dit van te voren met de arts bespreken. Er kan in zo’n geval worden afgezien van hersenonderzoek of er kan een gedeeltelijke obductie van de hersenen plaatsvinden.

Wat gebeurt er met niet teruggeplaatste organen

Organen die niet teruggeplaatst worden in het lichaam worden later gecremeerd. Deze crematie vindt plaats in opdracht van het ziekenhuis. Vaak worden meerdere organen tegelijk gecremeerd. In sommige gevallen kan worden besloten om een (deel van een) orgaan te bewaren voor onderwijsdoeleinden. Dit kan gebeuren wanneer een orgaan op treffende wijze een bepaalde ziekte illustreert. In dat geval kan het belangrijk zijn bij het onderwijs aan medische studenten, artsen en verpleegkundigen. Het bewaren van organen voor onderwijsdoeleinden komt overigens niet vaak voor.

Het is voor nabestaanden dus wel belangrijk dat ze zich realiseren dat niet alle organen teruggezet worden in het lichaam. Als mensen daar bezwaar tegen hebben kunnen ze dat met de arts bespreken. Wanneer het bezwaar er voor zorgt dat de obductie niet genoeg gegevens oplevert zal de arts proberen om in samenspraak met de nabestaanden te komen tot een aanvaardbare oplossing.

Verschil tussen obductie en sectie

In medisch opzicht zit er eigenlijk geen verschil tussen obductie en sectie. Het verschil zit hem voornamelijk in de procedure. Bij obductie moeten nabestaanden toestemming geven. Sectie is een gerechtelijk onderzoek dat wordt gelast door de officier van justitie. Kortom het is een onderzoek waarvoor geen toestemming gevraagd hoeft te worden aan de familie. Dit gebeurt wanneer justitie een onnatuurlijke doodsoorzaak niet uitsluit. Doorgaans wordt sectie uitgevoerd door het Nederlands Forensisch Instituut.

Uitleg door Manon van het mortuarium van het Spaarne Gasthuis

Een obductie wordt aangevraagd door een arts of familielid van de overleden patiënt. Deze aanvraag kan verschillende redenen hebben; het overlijden is onduidelijk, er is een vraag naar onderliggend lijden of de arts wil graag weten of het medisch handelen heeft aangeslagen.
De arts vult een aanvraag voor obductie in en familie ondertekend voor toestemming.

Tijdens een obductie wordt het lichaam eerst uitwendig geschouwd, hierbij wordt gekeken naar o.a. wondjes en littekens. Zo krijgen we een beeld van eventuele eerdere operaties en wat we kunnen verwachten. Het lichaam wordt opengemaakt via de bekende Y-snede. Het borstbeen wordt vervolgens gelicht, waarna de organen per blok verwijderd worden.

Het eerst blok bestaat uit het hart en de longen. Hierna wordt het darm pakket verwijderd. Het volgende blok bestaat uit de lever, galblaas, maag, alvleesklier en milt. Als deze organen verwijderd zijn blijft het laatste blok over; de aorta, nieren, blaas en prostaat/uterus. Als de vraagstelling daar naar is, verrichten we ook een schedel sectie.

De patholoog gaat nu per orgaan kijken of er afwijkingen te vinden zijn. Ze sluiten van elk orgaan een stukje in, zoals we dat noemen. Dit houdt in dat er een klein stukje weefsel in een cassette gaat, welke verder boven op de histologie wordt geprepareerd.

Als de patholoog klaar is, worden de organen teruggeplaatst in het lichaam. De enige uitzondering zijn de hersenen, die worden volledig bewaard. Na het terugplaatsen wordt het lichaam dicht gehecht gewassen en de wonden afgeplakt.

Patiënt krijgen altijd een ziekenhuis jasje aan, zo kunnen ze waardig ins mortuarium verlaten, door naar de uitvaartondernemer of terug naar huis. Na afronding van de obductie, wordt de obductie zaal en het instrumentarium natuurlijk weer grondig schoongemaakt en gedesinfecteerd.

Bekijk de uitlegvideo