Opgraving van familielid; onduidelijke oorzaak overlijden
25 augustus 2002
Vraag nummer: 935 (oude nummer: 1262)
Geachte heer,
Eind januari is mijn zuster overleden. Ze kreeg het in de tuin benauwd; er werd een waarnemend arts gewaarschuwd, die ze vertelde dat ze last had van haar slokdarm. De arts gaf haar daar wat voor. Ze ging op de bank slapen en werd niet meer wakker. Achteraf werd gezegd dat het een hartaanval was.
Pas een week na haar begrafenis hoorde ik van haar dood en dit verhaal, want ze had met de familie geen contact meer.
Toen, die week, en ook afgelopen zondag, heb ik het graf in .... (naam om privacy-redenen geschrapt; het ligt in een ander deel van het land - redactie) bezocht. Het graf zag er verwaarloosd uit en had nog geen steen.
Mijn zwager en de kinderen van mijn zuster hebben geen behoefte aan (hernieuwd) contact met de rest van de familie.
Ik en andere familieleden vragen zich af of iemand die plotseling, zonder medische klachten, overlijdt wel begraven mag worden zonder dat er sectie verricht is. Zeker omdat zij zonder medeweten van haar familie begraven is en omdat de waarnemend arts een verkeerde diagnose heeft gesteld. Ik sluit dood door schuld van de arts niet uit. Bovendien was het huwelijk van mijn zuster slecht en we gaan de gekste dingen denken.
Is het mogelijk dat iemand zonder zo'n onderzoek begraven kan worden? Ze had bijvoorbeeld wel vergiftigd kunnen zijn?
Onze vraag is: kunnen wij haar laten opgraven om sectie te laten verrichten? En wat zijn de rechten van de familie in deze?
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Ik kan u er het volgende over vertellen.
Niemand in Nederland wordt begraven of gecremeerd, zonder dat een arts het lichaam heeft geschouwd. Dat is weliswaar niet zo diepgaand als sectie, waarbij een lichaam wordt geopend. Maar een arts mag na de schouw alleen een verklaring van overlijden afgeven als er niet het geringste spoortje twijfel is dat de betrokkene een natuurlijke dood is gestorven. Als een arts twijfelt, moet hij een gemeentelijk lijkschouwer inschakelen. Als die ook twijfelt moet hij de officier van justitie waarschuwen.
Een arts die niet conform het bovenstaande handelt, is strafbaar.
Ik neem aan dat hier gewoon een verklaring van overlijden is afgegeven na de schouw. Als een arts een verklaring in strijd met de waarheid zou afgeven, zou sprake zijn van een strafbaar feit.
Onduidelijk is of dat de diagnose van de weekendarts toen uw zuster nog leefde juist was of niet. Het zou best kunnen dat de diagnose op dat moment juist was. Een ernstige hoestbui, zoals u die noemt, duidt niet op hartproblemen. Zij kan ook uren later door een hartaanval zijn getroffen, die geen enkel verband hield met haar eerdere klachten. Komen hartkwalen vaker in uw familie voor?
Stel dat uw zus zou zijn vergiftigd, dan was dat hoogstwaarschijnlijk bij de schouw wel opgemerkt. Een arts die schouwt zal ook vragen wat er de voorafgaande uren gebeurd is en waarschijnlijk ook naar het gebruikte medicijn informeren en daar zijn conclusies uit trekken.
Als de waarnemend arts de schouw verrichtte, ligt het niet erg voor de hand dat hij zou proberen om zaken te verdoezelen als hij een verkeerd medicijn zou hebben gegeven. Stel dat uw zwager het niet helemaal zou vertrouwen en even later een andere arts zou hebben laten komen, zou niet alleen blijken dat de waarnemend arts een strafbaar feit pleegde, maar er zou ook een tuchtzaak uit voort kunnen komen met voor de arts zeer ernstige consequenties. Veel erger dan wanneer hij zou constateren een beoordelingsfout te hebben gemaakt. Per slot is vergissen menselijk, ook voor een arts en ook met eventueel ernstige gevolgen. Dat ontkennen - als dat zo zou zijn - zou voor een arts veel en veel grotere gevolgen hebben.
Ik zie niet direct aanleiding om te veronderstellen dat (grove) fouten zijn gemaakt.
Wanneer iemand plotseling overlijdt, is dat op zich geen reden voor sectie. Sectie is een schending van het menselijk lichaam die niet te lichtvaardig moet worden toegepast. Alleen als daar een objectieve reden of aanleiding voor is. Voor iets als vergiftiging ben ik al helemaal niet bang in dit geval. Stel dat iemand uw zuster vergiftigde, dan lijkt het mij niet slim om dat te doen vlak nadat een arts haar - op dat punt - kerngezond heeft gezien. Dat mag u gevoeglijk uitsluiten.
Dat de familie niet bij de begrafenis wordt betrokken is een natuurlijk een extra grote emotionele schok, maar geen enkele reden of noodzaak voor een sectie. Iedereen kan - al dan niet op eigen wens - in stilte begraven worden.
Stel dat uw zuster medisch volstrekt verkeerd behandeld zou zijn, had u dat dan kunnen vaststellen als u na haar dood nog wel afscheid van haar kan kunnen nemen? Dat denk ik niet. Het heeft geen zin om uzelf op dit punt met twijfel te pijnigen.
Ik kan mij goed voorstellen dat het - voorzichtig gezegd - onbevredigend is dat een familielid zo plotseling overlijdt, zonder dat men het gevoel heeft de reden en precieze toedracht van het gebeuren te kennen.
Randverschijnselen zoals een graf zonder steen dragen bij aan het beeld van een 'onafgerond' verhaal. Maar het heeft op zich nog geen betekenis. Vaak wordt aangeraden een steen pas geruime tijd na het sluiten van een graf te plaatsen om de ondergrond de gelegenheid te geven weer wat in te klinken, zodat het monument niet snel verzakt. Dat is vaak een half jaar.
Ik meen dat er op basis van uw verhaal geen aanleiding is voor een opgraving en sectie. Voor opgraving om deze reden is toestemming van de burgemeester nodig. Ik ken één rechtszaak bij de Kroon over opgraving ten behoeve het vaststellen van de juiste doodsoorzaak op wens van de familie (KB van 27 juli 1953); de toestemming voor opgraving werd geweigerd omdat de twijfel onvoldoende grondslag had.
Ik zie in dit geval ook onvoldoende reden voor een strafrechtelijke opgraving op bevel van de officier van justitie. U hebt dan toch meer bewijs en een redelijk motief e.d. nodig om de officier van justitie van de noodzaak van opgraving en onderzoek te overtuigen.
mr W. van der Putten
14 mei 1998
