Eeuwigdurend recht graven
28 augustus 2003
Vraag nummer: 2431 (oude nummer: 2982)
Geachte heer van der Putten,
In de gemeente Midden-Drenthe is een ontwerp-nota begraafplaatsen verzonden aan de uitvaartverenigingen binnen de gemeente.
Een van de onderwerpen is het eeuwigdurend recht van graven. Men wil overgaan tot het ruimen van deze graven en opnieuw uitgeven.
Wij weten dat er in een aantal bladen over is geschreven.
De vraag die bij ons leeft is de volgende:
Kan een gemeente overgaan tot ruiming en zo ja, aan welke voorschriften moeten dan worden gedaan. In de nota is men daar erg vaag over en onduidelijk. Mogen wij u vragen om een reactie en een antwoord.
Ook als voorzitter van de bond van uitvaartverenigingen in de provincie Drenthe komen er van aangesloten verenigingen soms vragen op hetzelfde vlak.
Met vriendelijke groet,
Namens de uitvaartvereniging Laatse Eer Hoogersmilde en de Drentse Bond,
Jans Visscher Penningmeester Laatste Eer en voorzitter Drentse Bond.
Antwoord:
Geachte heer Visscher,
In de sub-rubriek 'Eigen graf of familiegraf' staat al zo ongeveer een dozijn vragen met betrekking tot 'eeuwigdurende' graven. En in andere sub-rubrieken ook een aantal. Ik wil niet telkens dezelfde materie eindeloos herhalen en houd het daarom dit maal beknopt.
In principe moeten grafrechten gespecteerd worden, ongeacht of zij voor bepaalde tijd (een x aantal jaren, bijvoorbeeld 20, 40 of 100 jaar) of onbepaalde tijd (in de wandeling vaak 'eeuwigdurend' genoemd) zijn uitgegeven. Grafrechten kunnen vervallen als óf de termijn afloopt, dan wel wanneer het grafmonument sterk in verval is en niemand tot een grote opknapbeurt overgaat (artikel 28, lid 4, Wlb).
Maar......
Aan grafrechten werden evenwel vaak bijzondere voorwaarden verbonden, zeker als het ging om graven voor onbepaalde tijd. Men was vroeger vaak ook praktisch en zakelijk, soms wel meer dan nu. De voorwaarde voor behoud kon zijn dat er onderhoud werd gepleegd, of dat het graf altijd op naam van iemand moet staan (zie bijvoorbeeld vraag 2967 die gisteren is gesteld). Of dat het recht beperkt was tot bijvoorbeeld 50 jaar na de laatste bijzetting in het graf. Tal van varianten komen voor.
Wat in de praktijk ook vaak voorkomt, is dat betrokkenen dénken dat het om eeuwigdurende graven gaat, terwijl het gewoon om graven voor bepaalde tijd ging, maar (bijna) niemand meer papieren heeft en men door tijdsverloop is gaan denken dat die oude graven wel voor eeuwig zouden zijn geweest.
Om dit alles te kunnen beoordelen is het nodig dat men de oude verordeningen en grafbrieven bekijkt, als ze er nog zijn. Pas dan kan men beoordelen of de grafrechten vervallen zijn, danwel alsnog vervallen verklaard kunnen worden.
Indien het écht om 'eeuwige' graven gaat, is het ook nog de vraag wie dan de gemeente aan haar jas trekt en voor die graven opkomt. Want er kunnen wel rechten zijn, maar als niemand zich voor die rechten sterk maakt, houdt het ook vaak op. Daarom is het noodzakelijk om er voor te zorgen dat na het overlijden van de rechthebbende een andere persoon of instelling de rechten blijft bewaken. De stichting Grafzorg Nederland (grafzorg.nl) kan een dergelijke instelling zijn.
In zijn algemeenheid kan ik alleen vaag commentaar leveren:
- oude rechten moeten gerespecteerd worden;
- maar belanghebbenden moeten dan ook eerst (!) kunnen aantonen dat er inderdaad ook sprake is van nog lopende rechten.
En in dat laatste zit hem dan ook de moeilijkheid. De gemeente hoeft niet zozeer aan te tonen dat de rechten verlopen zijn, maar belanghebbenden moeten aan kunnen tonen dat er rechten waren. Uitgangspunt in ons rechtsysteem is, dat "wie stelt, moet bewijzen". Je moet dus eerst bewijzen dat er iets is. In dit geval een grafrecht. Als dat is aangetoond, ligt de bal weer bij de gemeente die dan aan moet kunnen tonen dat de rechten vervallen zijn. Als niemand aan kan tonen dat er rechten waren en wat die inhielden, kan ook niemand de gemeente verwijten zich er niet aan te houden.
Nu bent u op zich in een gunstige positie. U hebt namelijk leden. Het komt nog wel eens voor, dat gemeenten geen oude verordeningen en andere papieren meer hebben. Men dacht - en denkt soms nog - deze niet meer nodig te hebben. Maar een beheersverordening van een begraafplaats is niet te vergelijken met een 'gewone' verordening die veroudert en vervangen kan worden. Oude beheersverordeningen spelen altijd nog een rol bij het bekijken van de rechten en plichten rond oude graven. De verordeningen verliezen hun functie en waarde pas als er geen graven uit die periode meer zijn.
Maar al zijn gemeenten vaak zo onverstandig om geen papieren te bewaren, sommige mensen doen dat wel. Het is heel goed denkbaar dat een aantal leden van uitvaartverenigingen nog oude grafbrieven heeft, of een kopie van een oude verordening. Aan de hand daarvan kunnen de oude rechten en plichten ook worden gereconstrueerd. En als van één graf van een bepaald type in een grafvak kan worden aangetoond dat de rechten zus of zo waren, kan meestal ook worden aangenomen dat hetzelfde zal hebben gegolden voor andere graven van dat type uit die periode in dat grafvak. Het is zeker zinvol om aan de leden in de huidige gemeente Midden-Drenthe, maar ook mensen elders in de regio met voorouders in dat gebied, te vragen of zij copieën van oude aktes - en rekeningen niet te vergeten! - van graven willen opsturen. Dat kan anderen tot steun zijn om te bepalen wat voor bepaalde graven gold en geldt.
Als er geen grafrechten zijn of aangetoond kunnen worden, kan er ook nog wel eens een andere grondslag zijn om oude graven te behouden. En dat kan zijn de monumentale of cultuur-historische waarde van bepaalde graven. Zulke graven kunnen soms als beschermd monument worden aangewezen. Heel soms als Rijksmonument, maar vaker ook als gemeentelijk monument. Dat betekent niet dat er dan (nog steeds of weer opnieuw) grafrechten op rusten; het betekent alleen dat ze niet geruimd worden.
Dit alles nog eens overziend was het antwoord niet zo beknopt als ik me had voorgenomen. Maar goed, ik hoop dat u er iets aan hebt.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
29 augustus 2003
------
Op 2 december 2015 kreeg ik de vraag of dit antwoord nog geldt.
Ja.
Ik vermoed dat dit de komende eeuw ook niet zal veranderen.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals over de aankoop en het behoud van een graf voor onbepaalde tijd ('eeuwigdurend')
