Dood uitleggen aan kinderen

Wees vooral eerlijk en open

Wanneer je het hebt over de dood uitleggen aan een kind kan je in hoofdlijnen denken aan twee situaties die daar aanleiding toegeven. Het kan zijn dat iemand die dichtbij het kind staat (opa, oma, een ouder, broer of zus, vriendje of vriendinnetje) is overleden. Maar het kan ook zijn dat het kind zelf ongeneeslijk ziek is en dat het zal komen te overlijden aan de gevolgen daarvan. Veel mensen vinden het heel moeilijk om het onderwerp dood, dat doorgaans toch zover weg zou moeten staan van een kind, te bespreken. Toch is het belangrijk om eerlijk te zijn en om het onderwerp bespreekbaar te maken.

Iemand uit de omgeving is overleden

De eerste reactie bij veel mensen is om kinderen zoveel mogelijk te ontzien wanneer iemand uit de omgeving is overleden. Mensen denken vaak dat een kind het toch niet begrijpt en dat het daarom beter is om het er zo min mogelijk mee te confronteren. Maar dat kan juist alleen maar zorgen voor meer vragen en angsten bij een kind. Het is beter om een kind te confronteren met wat er daadwerkelijk aan de hand is. Kinderen pakken heel veel op uit de omgeving, ze voelen dat er iets is veranderd en merken ook dat mensen in de omgeving verdrietig zijn. Het is daarom beter om het kind te betrekken, hou het niet weg bij de overledene en neem het kind mee naar de begrafenis of crematie.

Ook is het heel goed om te praten over het onderwerp en probeer zoveel mogelijk eerlijk te vertellen wat de ‘dood’ inhoudt. Net als volwassenen rouwen kinderen ook na het overlijden van een dierbare. Hoe een kind omgaat met rouw verschilt sterk per leeftijd en per persoonlijkheid. Vanaf een jaar of zeven bevatten kinderen doorgaans redelijk wat ‘dood’ is. Het ene kind in rouw zal mogelijk heel boos reageren of om extra aandacht vragen, een ander kruipt helemaal in zichzelf en begint zelf niet meer over het onderwerp. Als ouder is het goed om te blijven praten over de overledene, doet u dat niet dan kan uw kind dat mogelijk overnemen omdat het denkt dat er niet meer gepraat mag worden over de overledene. Geef het kind de ruimte om verdrietig en boos te zijn, misschien is hij/zij wel boos op de overledene omdat die hem ‘in de steek heeft gelaten’. Laat merken aan het kind dat de reacties horen bij het overlijden van de dierbare. Het kan ook helpen om samen nieuwe rituelen te creëren, dat kan bijvoorbeeld zijn door altijd op de verjaardag van de overledene naar zijn of haar graf te gaan.

Kind vertellen dat het gaat sterven

Een moeilijkere situatie is bijna niet denkbaar, wat vertel je aan een kind dat zo ernstig ziek is dat het doodgaat? Volgens verschillende experts is het verstandig om ook in dit geval eerlijk te zijn tegen het zieke kind. Of het kind ook echt begrijpt wat de consequenties van doodgaan zijn zal verschillen per persoonlijkheid en is ook sterk afhankelijk van de leeftijd. Tot een jaar of zeven zien kinderen de dood vaak als iets tijdelijks, ze kunnen niet begrijpen dat het onomkeerbaar is en voor altijd. Een kind heeft in deze moeilijk situatie recht op de waarheid. Zorg ervoor dat het onderwerp, hoe vreselijk moeilijk ook, bespreekbaar is en probeer zoveel als mogelijk antwoorden te geven op vragen van het kind.

Ouders moeten zich, vooral bij jonge kinderen, bedenken dat het kind heel anders denkt/rouwt. Een ouder denkt aan de toekomst, waarbij vooral dat gene wat door het overlijden niet meer zal plaatsvinden een rol speelt. Het kind is veel meer bezig met vandaag en morgen, de korte termijn, het is zich nog niet bewust van wat de toekomst eigenlijk had moeten brengen. Kinderen in de pubertijd reageren weer heel anders, zij zijn zich meer bewust van de toekomst en begrijpen ook beter wat doodgaan inhoudt. Mogelijk zijn ze erg boos. Waarom overkomt mij dit, dit is niet eerlijk! Probeer zoveel mogelijk met ze te praten en toon begrip. Verberg niet uw tranen maar deel het verdriet samen.